جعفر توان، فرماندار پرحاشیه سقز کیست؟

هیوا بێسارانی، شهروند خبرنگار، سقز  

 ۳۱فروردین امسال، دومین سال حضور «جعفر توان» در سمت فرمانداری سقز به پایان رسید. او در ۳۱فروردین۱۴۰۱ این سمت را عهده‌دار شد و کمتر از پنج ماه بعد، اعتراضات سراسری در پی کشته‌شدن «مهسا (ژینا) امینی» اهل سقز، شکل گرفت. به اعتقاد بسیاری از شهروندان سقزی، فرمانداری جعفر توان در این شهر، هزینه‌های بسیاری روی دست مردم گذاشت. اقدامات او حتی هزینه‌های زیادی را هم متوجه نظامی کرد که او همواره به آن خدمت کرده است. جعفر توان، فرماندار سقز کیست و از کجا آمده است؟ 

***

جعفر توان اصالتا اهل روستای «ابراهیم‌آباد» شهر «میاندوآب» در «آذربایجان غربی» است. او از دوران دانشجویی در نیمه دوم دهه هفتاد خورشیدی، به‌واسطه همراهی با نمایندگان وقت مجلس، سمت‌های مختلفی را تا جایگاه بخشدار، شهردار، معاون فرماندار و فرمانداری شهرهای مختلف در استان‌های آذربایجان غربی و «کردستان» بر عهده داشته است. اگرچه جعفر توان هیچ‌وقت از سمت فرمانداری بالاتر نرفت، نزدیکانش این مساله را ناشی از دانش اندک سیاسی، چرخش‌های گاه‌وبی‌گاه در دولت‌های مختلف به‌نفع نظام جمهوری اسلامی و تندخویی او می‌دانند. 

فرماندار سقز که دامنه مسوولیت‌هایش از «اشنویه و نقده»، تا «سقز» و «سنندج» را شامل می‌شود، تا پیش از سال ۱۳۷۶ بخشدار اشنویه بود، از سال ۱۳۷۵ برای سه سال شهرداری بوکان را عهده‌دار بود و پس از آن، بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ شهردار سقز شد. همان سال سمت شهرداری مریوان را برعهده گرفت و در سال ۱۳۹۲، معاون فرمان‌دار دیوان‌دره شد. معاونت فرمانداری شهر بانه در سال ۱۳۹۴،‌ سمت بعدی او بود که یک سال بعد، جعفر توان را به سمت فرمانداری در دیوان‌دره رساند. او در آبان ۱۳۹۸ در همین سمت بود. او یک سال بعد برای چندین ماه مدیرکل امور اقتصادی استان‌داری کردستان شد و سپس در در فروردین۱۴۰۱، فرمانداری سقز را در اختیار گرفت. 

در واقع، جعفر توان در دوران چهار رییس‌جمهور، یعنی «محمد خاتمی»، «محمود احمدی‌نژاد»، «حسن روحانی» و «ابراهیم رئیسی»، توانست در مناطقی از کردستان و آذربایجان غربی، شهر را در دست بگیرد. احتمالا همان‌طور که خودش در مراسم معارفه برای فرمانداری سقز گفته بود که «فرزند انقلاب، سرباز نظام و رهبری» است، در چرخش‌های قدرت، جایگاه خود را به‌عنوان «سرباز رهبر» تثبیت کرده است. 

شهر در دست مدیری ضعیف و بددهن 

مدیریت جعفر توان در بسیاری از شهرهای تحت اختیار او، همواره پرتنش و چالش‌برانگیز بوده است.  برخی از همکاران سابق جعفر توان در توصیف شخصی او در گفت‌وگو با شهروندخبرنگار «ایران‌وایر»، او را با «خلق‌وخوی تند، تحکم در رفتار و گفتار، بدزبان و دو رو» توصیف کرده‌اند که «در مقابل افراد مافوق بله‌ ‌قربان‌گو است و خود را مجری اوامر می‌داند.»  

در سال‌هایی که جعفر توان شهردار سقز بود، یعنی بین سال‌های۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶، این شهر با چالش‌های بسیاری مواجه شده بود. به‌عنوان نمونه در آن زمان، محله «تازه‌آباد»، سکونت‌گاه غیررسمی محسوب می‌شد. این شهر درحال‌حاضر از محله‌های حاشیه‌ای سقز است. مردمانی که به از روستاهای دور و نزدیک به سقز مهاجرت می‌کردند، در آنجا سرپناهی برای خود داشتند. اما جعفر توان بدون مصوبه و رضایت اعضای شورای شهر که نهادفرادستی شهردار محسوب می‌شوند، سرپناه‌های ده‌ها خانواده را در تازه‌آباد تخریب کرد. او بعدتر گفت که این اقدام، «مصوبه شورای تامین» بوده است. 

جعفر توان سپس به شهرداری مریوان رفت. یکی از اعضای شورای شهر در گفت‌وگو با شهروندخبرنگار «ایران‌وایر» می‌گوید که حضور این فرد به اختلاف و دودستگی میان اعضای شورای شهر منجر شده بود. دو سال بعد، جعفر توان از سمت خود استعفا داد و دلیل آن را هم «نبود بستر مناسب برای خدمت به مردم» و «وجود اختلافات درونی اعضای شورای شهر» اعلام کرد. درحالی‌که استعفای جعفر توان، در پی خودکشی و جان دادن یک شهروند دستفروش در این شهر بود. 

۱۹مرداد۱۳۸۸، وقتی واحد اجراییات شهرداری مریوان چرخ یکی از دست‌فروشان را توقیف می‌کند، آن دست‌فروش در پی مراجعات مکرر به واحدهای مربوطه هیچ پاسخی نمی‌گیرد. به گفته شهروندانی که آن روز را به‌خاطر دارند، دست‌فروش پس از تهیه بنزین به شهرداری مراجعه می‌کند و جلوی چشم‌های شهردار، خود را به آتش می‌کشد. تن سوخته آن دستفروش طاقت نمی‌آورد و او جان می‌دهد. در باور شهروندان، رفتارهای تحریک‌آمیز شهردار باعث خودکشی آن دستفروش شده است. 

پس‌از این واقعه، جعفر توان برای مدتی پست مدیریتی نداشت. وقتی حسن روحانی روی کار آمد، دوباره پای او به فرمانداری‌ها و استانداری‌های کردستان باز شد و با روی کار آمدن ابراهیم رئیسی، فرماندار سقز شد. او شهری را در کنترل خود گرفت که پنج ماه بعد از روی کار آمدنش، بستر خیزش «زن، زندگی، آزادی» شد. جعفر توان در روز خاکسپاری مهسا ژینا امینی وقتی مردم عزادار جلوی فرمانداری تجمع کرده بودند، دستور به آتش گشودن روی شهروندان داد و بعدتر، مقابل اعتصاب بازاریان در جریان جنبش «زن، زندگی، آزادی» ایستاد. 

لحظه‌شماری برای رفتن جعفر توان

یکی از شهروندان اهل سقز به ایران‌وایر می‌گوید: «در طول این سال‌ها، سقز مدیری به ناکارآمدی جعفر توان به خود ندیده است. اگرچه این مشخصه بیشتر مدیران جمهوری اسلامی است، اما تا قبل از این‌ حداقل افرادی مبادی آداب سمت‌دار می‌شدند و با شهروندان برخوردی مناسب‌تر داشتند. در این دوره، ما حتی از داشتن فرمانداری مودب هم محروم بودیم. برای رفتن او واقعا لحظه‌شماری می‌کنیم.» 

فرماندار سقز در موارد دیگری هم اعتراض شهروندان به حق و حقوق خود را «مخالفت با نظام و همدستی با احزاب مخالف جمهوری اسلامی» قلمداد کرده است، مساله‌ای که در ماجرای قطعی چند روزه آب شرب شهر صاحب، از توابع شهرستان سقز روی داد. فرماندار معترضان و رسانه‌های معترض به وضعیت آب شرب را «ضد انقلاب» خواند.

رد پای جعفر توان را می‌توان حتی در بازداشت اهالی رسانه هم یافت. وقتی در فروردین۱۴۰۳ «مصطفی حمدی»، فعال رسانه‌ای و مدیر یک گروه تلگرامی توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد، بسیاری از اهالی رسانه کردستان بر این باور بودند که فرماندار سقز در پرونده او اعمال نفوذ کرده است. 

از نگاه افکار عمومی اهالی سقز، کارنامه جعفر توان پر از سیاهی است که حتی نتوانسته است پس از نزدیک به سی سال، سرباز رهبر جمهوری اسلامی از مقابل فرمانداری بالاتر برود. فرماندار سقز درحالی در این سمت دو ساله می‌شود که شهرهای مختلف ایران روزهای پرالتهابی را در پی تشدید خشونت نیروهای امنیتی از سر می‌گذرانند.