فستیوال کوچه در بوشهر؛ جشنواره مردانه هم تحمل نشد

با «فشار نهادهای امنیتی»، مراسم اختتامیه جشنواره موسیقی «کوچه» که از دوم تا هفتم اسفند در بوشهر برگزار شده بود لغو شد. فستیوال کوچه چیست و چگونه برگزار می‌شود و چرا در حالی که برای اجرا مجوز داشت، مجالی برای برگزاری آیین اختتامیه نیافت؟

***

برگزارکنندگان این فستیوال بدون عنوان کردن دلیل مشخصی از لغو اختتامیه خبر دادند و برخی از شرکت‌کنندگان و خبرنگاران موسیقی هم نسبت به لغو این رویداد واکنش نشان داده‌اند.

برگزارکنندگان این فستیوال نیز امسال با بیان اینکه «در واقعیت تمام راه را رفته‌ایم هر چند در ظاهر گام آخرش توی پایمان ماسیده باشد»، در اطلاعیه‌ای نوشتند: «بلیط‌های دو سانس روز پایانی خدمت‌تان عودت داده می‌شود.»

از جشنواره کوچه چه می‌دانیم؟

فستیوال موسیقی کوچه امسال از پس چهار سال وقفه به‌دلایل مختلف سومین دوره خود را برگزار کرد. جشنواره‌ای که به همت احسان عبدی‌پور نویسنده و ادریس عبدی‌پور برادرش بنیان گذاشته شد.

جشنواره کوچه برای اولین بار در اسفند ماه سال ۱۳۹۶برگزار شد. ایده ساده طرح را «احسان عبدی‌پور»، نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس بوشهری مطرح کرد. در سایت رسمی فستیوال کوچه به نقل از احسان عبدی‌پور آمده است: «گروهی از هنرمندان محلی هرمزگان در کافه لاله اسکندری تهران برنامه اجرا کردند و بعد از آن بود که تصمیم گرفتیم با فراخوان و گردهمایی هنرمندان این رشته از چهارگوشه کشور بپردازیم به ریشه‌های مشترک فرهنگی – هنری در بین اقوام و به تقویت جایگاه موسیقی و پیوند مردم با آهنگ‌های محلی نواحی کمک کنیم.»

او توضیح می‌دهد: «پس از پیگیری‌های زیاد موفق شدیم اولین کوچه فستیوال موسیقی را همزمان با گرامی‌داشت روز بوشهر در اسفندماه برگزار کنیم.»

جنوب مگر چه دارد
جز اندوه و رقص
از غم زیاد است که میرقصیم. #بوشهر #فستیوال_کوچه pic.twitter.com/6H736SwAEq

— شیرِ تنگسیر (@xsayara) February 28, 2024

فستیوال کوچه بعد شیوع ویروس کرونا، چهار سال اجرای آن متوقف شد.

کافه «حاج ريیس»، محل برگزاری این فستیوال متعلق به ادریس عبدی‌پور برادر احسان عبدی‌پور است. مردی که به گواه شهروندان بوشهری بسیار دغدغه توسعه و تقویت فرهنگ موسیقی خیابانی این خطه از خاک ایران را دارد.

آیا فستیوال کوچه یک رویداد مردمی است؟

یکی از زنان ساکن بوشهر که در ادوار گذشته جشنواره کوچه حاضر بوده، امسال به‌دلیل آن‌چه «نادیده گرفتن مبارزه زنان از سوی برگزار کنندگان این جشنواره» می‌نامد در آن شرکت نکرده است.

او به ایران‌وایر می‌گوید: «من بر این باورم که برگزارکنندگان این جشنواره از دغدغه‌مندترین آدم‌های فرهنگ این مرز و بوم هستند. انسان‌های شریف و قابل احترامی هستند اما من در دوره‌های گذشته هم منتقد آن‌ها بوده‌ام در امر نادیده گرفتن زنان. جشنواره کوچه، یک جشنواره کاملا مردانه است. این فستیوال حرکت فرهنگی بسیار خوبی بود، اما مثل همه رویدادها و اتفاقات دیگر برای زنان این سرزمین در آن جایی وجود نداشت.»

به گفته این زن مخالف حجاب اجباری، زنانی که در  این رویداد شرکت می‌کردند مجبور به استفاده از حجاب اجباری شده‌اند: «در گذشته هم اینطور بود هنوز هم هست. در تمام ویدیوهایی که از این رویداد به صورت رسمی منتشر شده، زنان یک چیزی روی سرشان دارند. در کنداکتور برنامه تنها نام یک زن دیده می‌شود. در اجراهای موسیقی رسمی هیچ زنی حاضر نیست. حتی برای برنامه‌های جانبی هم زنان حذف شده‌اند. وقتی یک جشنواره کاملا مردانه با تمام هزینه‌ای که به زنان تحمیل می‌کند، با تمام رایزنی‌هایی که برای رضایت نهادهای امنیتی انجام می‌دهد تحمل نمی‌شود چرا باید در آن شرکت کنیم؟»

او در  ادامه به تجربه حضور خود در  دوره‌های پیشین جشنواره موسیقی کوچه اشاره می‌کند: « برای همه چیز با ارشاد بوشهر رایزنی می‌شد، لازم بود هزینه می‌کردند اما به زن‌ها که می‌رسید دریغ از یک جمله در پایان که ببخشید اگر سخت گرفتیم مجبور بودیم وگرنه دلمان نمی‌خواست. حتی ادای چنین جمله‌ای از ما دریغ می‌شد. الان شاید به خاطر جنبش زن زندگی آزادی خیلی‌ها به خاطر احترام به مبارزه‌شان و از دست رفتن جان‌های عزیز در این راه حساس‌تر شده باشند، اما همان وقت هم آدم‌هایی بودند که به این موضوع حساسیت داشتند و نادیده گرفته می‌شدند.»

شهروندی که با ایران‌وایر گفتگو کرده است در مورد ویدیوهایی که در رسانه‌های اجتماعی وایرال شده و حضور زنان بی‌حجاب در آن‌ها مشهود است، می‌گوید: « راستش آن ویدیوها ارتباطی به رویداد رسمی جشنواره ندارد. در سطح شهر شلوغ بوده. اما رفتار مردم شهر بوشهر در سطح شهر ارتباطی به فستیوال ندارد. فرهنگ جاری شهر است که به خاطر فستیوال کمی شلوغ‌تر و پررنگ‌تر شده است.»

«محسن شریفیان» که قرار بود همراه «لئو رُخاس»، نوازنده اکوادوری پن‌فلوت در مراسم اختتامیه اجرا کند در واکنش به لغو مراسم اختتامیه رویداد کوچه در حساب کاربری اینستاگرام خود نوشت: «دلم سوخت و ای‌کاش مجالی بود تا مردم بوشهر از هنر و حضور لئو رخاس به عنوان مهمان ویژه اختتامیه لذت می‌بردند.»

او همچنین به «بسیاری از گروه‌ها و هنرمندانی که سعادت دیدن آن‌ها از کوچه دریغ شد» نیز اشاره کرد.

گروه‌های موسیقی زیادی در جشنواره موسیقی کوچه شرکت داشتند اما غایبان بزرگ این دوره از این رویداد گروهی موسیقی «کماکان» و  «داماهی» بودند.

شنیده‌های ایران‌وایر حاکی از آن است که اداره ارشاد بوشهر شرط حضور برخی گروه‌ها و حتی شماری از شهروندان در این جشنواره را حذف پست‌هایی که در جریان اعتراضات سال گذشته در حمایت از جنبش «زن زندگی آزادی» منتشر کرده بودند تعیین کرده بود. شرطی که باعث شد گروه‌هایی همچون کماکان و داماهی از حضور در این رویداد سرباز بزنند.

 یک روز پیش از پایان این فستیوال گزارش‌هایی از ممانعت برگزاری اجراهای موسیقی به جای فضای باز در یک سالن سربسته منتشر شد و شماری از روزنامه‌نگاران از «بهمن بابازاده»، خبرنگار حوزه موسیقی، گفتند: «تعدادی خودسر تحمل خوشحالی مردم را نداشتند.»

شهروندی که درباره رویداد کوچه با ایران‌وایر گفتگو کرده است، می‌گوید: «این فستیوال  به‌صورت خیلی بومی و منطقه‌ای برگزار می‌شود. کارکردهای آن از نظر فرهنگی و توریستی و هنری کارکردهای قابل اعتنایی است. اما خب سیاست‌هایی که با زنان سر ناسازگاری دارد آدم‌ها را برای حضور در این رویداد دلسرد می‌کند.»

ویژگی‌های فستیوال موسیقی کوچه بوشهر

گردانندگان این فستیوال در سایت رسمی خود نوشته‌اند که علت برگزاری این رویداد در روز بزرگداشت بوشهر «توجه ویژه به این روز» بوده است.

آن‌ها تاکید می‌کنند که برای برگزاری این فستیوال هیچ مبلغ یا کمک هزینه‌ای از هیچ شخص یا ارگانی گرفته نمی‌شود و تهیه بلیط برای شرکت در آن صرفا برای پرداخت دستمزد کسانی است که به عنوان گردانندگان اصلی این فستیوال شناخته می‌شوند.

انواع موسیقی در این فستیوال با سبک‌های مختلف از نقاط مختلف ایران و حتی جهان نواخته می شود. بوشهر بلندترین نقطه خلیج فارس است و از دیرباز نقطه رویارویی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها بوده است. به همین دلیل تلاش شده که در این فستیوال هم به عنوان یک دروازه فرهنگی-هنری عمل کند.

اجراکنندگان این برنامه تلاش می‌کنند حکایت‌های مردم ساحل‌نشین هم در این برنامه ها به گوش برسد. بومی‌خوانی و لذت بردن از صدای ناب مردم بوشهر و دیگران که استعداد بالایی در ترانه‌سرایی دارند در این برنامه رواج دارد.  کنسرت‌های ویژه‌ای از شهرهای استان‌های آذربایجان، خوزستان، لرستان، گیلان و کردستان در این فستیوال برگزار شده و کارگاه آموزش موسیقی ویژه خوزستان، هرمزگان، لرستان، گیلان و کردستان نیز بخشی از برنامه‌ها بوده است.