گزارش یک گفت و گو، چند پرسش ظریف، صدها پاسخ غریب

محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران یکی از معدود سیاستمداران ایرانی است که علیرغم فیلتربودن فیس بوک در ایران، در این شبکه اجتماعی حضور دارد. حضور او با استقبال وسیع کاربران ایرانی مواجه شده و او نیز تلاش کرده صفحه ای فعال و بروز داشته باشد. در تازه ترین اقدام، وزیر امور خارجه ایران، بانی سه گفت و گوی مجازی با کاربران این شبکه اجتماعی شده است. او نخست مطلبی کوتاه با شش سوال درباره سوریه منتشر کرد. این نوشته به زبان انگلیسی نیز منتشر شد. ظریف پس از بازخوردهای گسترده این دو مطلب، توضیحی دیگر نوشت و با اشاره گلایه مندانه به برخی نظرات مخالف یا منتقدانه، بر نظریات خود پای فشرد. گزارش پیش رو، تحلیل محتوای 1100 کامنت مطرح شده درباره پرسش و نظرات وزیر امور خارجه ایران تا ساعت 11 صبح امروز است. 

گزاره های ظریف

وزیر امور خارجه ایران در نخستین نوشته که شامل 6 سوال است، ابتدا این سوال را دغدغه فکری ای دانست که سال هاست ذهنش را مشغول کرده: «آيا در جهان کنوني مي توان اهداف انسان دوستانه و يا حتي اهداف سياسي را از طريق جنگ و عمليات نظامي به پيش برد؟» وی در همین راستا در قالب پرسش های متعدد، احتمال کاربرد سلاح شیمیایی توسط مخالفان بشار اسد را قوی تر دانسته، از اینکه غرب در ماجراهایی چون سردشت و حلبچه حاضر به محکومیت نشد، انتقاد کرده، بر مذاکره به عنوان راه حل تاکید کرده، توسل به نیروی نظام را عمل خلاف حقوق بین المللی دانسته، جنگ را ابزار کارآمدي براي پيشبرد سياست خارجي يا اهداف انسان دوستانه ندانسته و تاکید کرده که در 100 سال اخير، اکثريت قريب به اتفاق (نزديک 85 درصد) کشورهايي که جنگ ها را (با توهم برتري نظامي و اميد پيروزي) شروع کرده اند يا نابود شده اند و يا لااقل نتوانسته اند به اهداف خود برسند. این یادداشت به انگلیسی هم منتشر شده است. وی در دومین نوشته خود با دفاع از نظریات قبلی اش، برخی را متهم کرده که «تلاش مي کنند با انگ زدن مانع شکل گيري يک بحث مهم علمي و سياسي شوند» و دو سوال دیگر مطرح کرده است: « اگر استفاده از زور را (صرف نظر از بهانه ها و توجيهات آن) بپذيريم، آيا تنها دست قدرتمندان را بازنگذاشته ايم که هر وقت منافع شان اقتضا کرد از آن استفاده کنند و مردم را به خاک و خون بکشند، منابع اقتصادي خودشان را نابود کنند و در دامي گرفتار شوند که به دور باطل ترور و خشونت مي انجامد؟ آيا تا کنون حتي يک مورد را سراغ داريد که قدرتمندان براي منافع عمومي يا پاسداري از حقوق انسان ها هزينه سنگين جنگ را پذيرفته باشند؟» 

واکنش های متنوع

پرسش ها و طرح بحث وزیر امور خارجه ایران با استقبال گسترده ای از سوی ایرانیان عضو فیس بوک روبرو شد و بسیاری از روزنامه نگاران و فعالان ایرانی هم در این گفت و گوی مجازی شرکت کردند. وزیر امورخارجه ایران نیز بخشی از صبح جمعه اش را به گفت وگو با مخاطبان و شرکت در این بحث پرماجرا اختصاص داد. فعالان و روزنامه نگاران ایرانی البته در میانه بحث نیز طبق معمول از مناظره های دو نفره و رد یا تایید کردن نظرات یکدیگر نیز غافل نشدند تا دامنه بحث وسیع تر شود. اما در کامنت ها، چند محور به چشم می خورد:

تمجید ویژه از وزیر امور خارجه: برخی کاربران از محمد جواد ظریف برای گفت و گوی مستقیم با شهروندان، استفاده از فیس بوک، سعه صدر در شنیدن نظرات مخالف و گاه توهین آمیز و داشتن روحیه صلح طلبانه تمجید کرده اند و در عین حال از فیلتر شدن این شبکه اجتماعی توسط حکومت انتقاد کرده و با کنایه از وزیر امور خارجه پرسیده اند که فیلترشکن از کجا می خرد؟ 

پرهیز از رویکرد احمدی نژادی: برخی کاربران هم خواستار پرهیز دولت روحانی به ویژه در حوزه سیاست خارجی از رویکردهای دولت احمدی نژاد شده اند. آنها رویکرد ظریف در طرح این سوالات را مشابه رویکرد احمدی نژاد در طرح سوال های متعدد دانسته اند و به او گفته اند: « هشت سال جواب هر سوالی با سوال داده شد، خواهش می کنیم شما دیگر چنین نکنید. کاربران همچنین گلایه کرده اند: «شما از اين كه جمهوري اسلامي از پول اين مردم سلاح مي خرد و به سوريه مي فرسته تا بشار به روي مردم بي سلاح اتش بكشه صحبتي نمي كنيد و فقط حرف هاي تكراري دولت قبل را تكرار مي كنيد.» برخی هم از اینکه ظریف در مقام یک دیپلمات با تجربه، انتزاعی و ایده آل گرایانه طرح بحث کرده انتقاد کرده و از او پرسیده اند چرا پیش از اینکه نتیجه تحقیقات سازمان ملل درباره یک حادثه منتشر شده، به نفع یکی از طرفین درگیری وارد ماجرا شده است.

محکوم کردن سیاست خارجی ایران: تقریبا اغلب کاربران ایرانی، خواسته اند وزیر امور خارجه توضیح دهد نقش ایران در بروز چنین وضعیتی چه بوده است؟ آنها نوشته اند اگر موضع سیاسی ایران اینگونه اخلاقی و حقوقی است، پس چرا در مقابل بسیاری از جنایت ها سکوت می کند؟ برخی مخاطبان همچنین از اینکه ایران امنیت ملی خویش را با یک دیکتاتور گره زده، انتقاد کرده اند. یک کاربر هم به وزیر امور خارجه ایران گفته است: "اگر جانب انصاف را رعايت ميكرديد و جنايات اسد را هم محكوم مي كرديد، حرف هاي شما قابل قبول بود. ولي جان انسان ها و آمار كشته ها براي شما يك عدد است براي تامين منافع منطقه اي!! در اين كه حفظ سوريه براي حفظ نظام لازم است كه گويا شكي نداريد ولي چرا يك نظام اسلامي بايد بقايش را در حفظ جنايتكاران بداند و براي چه براي خود دشمن تراشي كند؟!" آنها همچنین با اشاره به حضور نیروهای سپاه ایران در سوریه، نوشته اند: « مداخله جمهوری اسلامی در سوریه با استفاده از سپاه و بیش از ۱۷ میلیارد دلار کمک به بشار اسد قاتل در کمتر از دو سال، در حالیکه مردم ایران گرسنه هستند، اشکالی‌ نداره! ولی‌ مداخله دیگران در سوریه خیلی‌ کار بدیه!» در این راستا، به وزیر امور خارجه ایران پیشنهاد شده است: «به بچه ها بگو زیاد زحمت نکشن سوار هواپیما بشن برگردند از جبهه سوریه مطمئن باش هم حرف های ایران اون موقع قابل باور خواهد بود هو نادرستی آمریکا مشخص می شود. خود ما هیزم این جنگ رو با ارسال امکانات و نفر تامین می کنیم بعد از خطر ورود آمریکا به منطقه و بی ثباتی دم می زنیم؟ دم خروس را باور کنیم یا قسم حضرت عباس بزرگان حکومت جمهوری اسلامی ایران رو؟» آنها همچنین پرسیده اند که اگر چنین مسائلی درباره کشوری مانند بحرین به وجود می آمد، ایران همینطور موضع می گرفت؟

همراهی با ظریف در انتقاد از غرب برای سکوت در موارد مشابه: برخی کاربران از جمله ساکنان شهرهای مرزی ایران به بیان مشکلات ناشی از بمباران شیمایی این مناطق پرداخته و از کشورهای غربی به خاطر سکوت در قبال آن فاجعه انتقاد کرده اند. در عین حال آنها مقایسه ظریف را درست ندانسته و گفته اند اگر غربی ها دیروز سکوت کرده اند و امروز موضع گرفته اند، نباید الزاما سرزنش شود، بلکه باید به عنوان یک تغییر تفسیر شود و آن را به عنوان یک رویه ترویج کرد.

درخواست ارائه راه حل جایگزین: اغلب کاربران اما از وزیر امور خارجه ایران پرسیده اند که راه حل ایران چیست؟ به نظر می رسد توضیح ظریف برای استفاده از ابزار مذاکره برای قانع کردن بشار اسد و حل بحران داخلی سوریه، برای آنها قانع کننده نبوده است. به نوشته یک کاربر «این همه وقت مذاکره و گفتمان کشورهای مختلف کافی نیست؟ حالا باید منتظر بمونیم چند سال دیگه، چقدر بچه‌های ناقص با بیماری‌های عجیب الغریب بدنیا بیاد تو اون منطقه و چند هزار نفر عذاب بکشن و بشریت چه صحنه‌هایی رو تحمل کنه به خاطر همین سلاح شیمیایی و بمب همه کس کش.»

همراهی با غرب برای حمله به سوریه: مخاطبان بسیاری تاکید کرده اند بشار اسد گوش شنوایی برای شنیدن و یا مذاکره ندارد و چاره ای جز استفاده از زور نیست. نکته جالب اینکه برخی مخالفان غرب هم در این بخش گفته اند که با توجه به ماهیت رژیم بشار اسد، حداقل باید با جنگ محدود برای خاتمه دادن به جنگ بی پایان موافق بود. یکی از کاربران نوشته است: « اینم با مذاکره حل میشه؟ 2-3 ساله بشار اسد داره با پول و سلاح‌های ایران مردم سوریه رو می‌کشه جنگ نیست؟ بد نیست؟» برخی کاربران حتی از اینکه مجلس عوام انگلیس به دخالت نظامی این کشور در سوریه رای منفی داده، ابراز ناراحتی کرده و نوشته اند که تنها امیدشان به آمریکاست. اشاره به دخالت غرب در جنگ بوسنی، یکی از مستندات کاربران در دفاع از حمله به سوریه بوده است. برخی هم به مواضع روسیه اشاره کرده اند و توضیح داده اند که رویکرد این کشور نیز در ماجرای سوریه انسان دوستانه نیست که ایران بخواهد با آن همراهی کند و در واقع ایران در دام روسیه که اهداف متعدد اقتصادی و امنیتی دارد، افتاده است.

ابراز نگرانی برای دولت روحانی: برخی کاربران نیز از اینکه حوادث منطقه ای همزمان با شروع دولت حسن روحانی با وضعیت جنگ گره خورده ابراز نگرانی کرده اند و خواستار اتخاذ سیاست های جدید برای عبور از این دوران بحرانی شده اند. یکی از کاربران به ظریف هشدار داده است: «ممکنه این موضوع حمایت یکجانبه ما از بشار اسد، یه زخم ابدی در مردم سوریه بوجود بیاره» برخی هم از اینکه آقای ظریف، سابقه درخشان خود را به سیاست های کنونی حکومت ایران گره زده و خواستار توجه او برای حفظ اعتبار اصلاح طلبانه اش شده اند. کاربران همچنین به ظریف توصیه کرده اند که به جای میانجیگری برای نجات یک دیکتاتور به حل مسائل و مشکلات ایران بپردازد و جبهه منازعه و مواجهه با غرب را اینقدر گسترده نکند و تلاش کند با مذاکره با رهبر ایران، سیاست های ایران در این حوزه را تغییر دهد. کاربران همچنین به ظریف یادآوری کرده اند که مسئله اصلی اکنون تحریم ها و وضعیت اقتصادی است و آنها رای داده بودند که سیاست های دولت تغییر کند. اغلب کاربران همچنین از اینکه ایران درگیر جنگی تازه شود، به شدت ابراز نگرانی کرده اند.

محکومیت سیاست های داخلی: برخی کاربران اما با استفاده از استدلال های ظریف در محکومیت حمله نظامی، به تحلیل سیاست های داخلی حکومت ایران پرداخته و از او پرسیده اند: « اگر نمی شود اهداف انسان دوستانه و سیاسی را از طریق نظامی دنبال کرد، آیا می توان انسان ها را با زور سرنیزه به بهشت برد؟» آنها همچنین با اشاره به انسان دوستانه بودن مواضع ظریف، نوشته اند: «آيا اگر سران مملكتي كه حقوق انسان ها در آن هر روز كه چه عرض كنم، هر لحظه نقض مي شود ادعاي دفاع از انسانيت كنند، نبايد به ديده ترديد نگريست؟»

ابراز نفرت تمام عیار از بشار اسد: یک نکته مشترک در پاسخ موافقان و مخالفان وزیر امور خارجه، ابراز نفرت تمام عیار از بشار اسد است. آنها اعتقاد دارند اگر ایران دنبال راه حل به جز گزینه نظامی است، باید شامل راه حلی برای پایان دوران این دیکتاتور و همچنین عدم استفاده از منابع مالی ایران برای حمایت از چنین حکومتی باشد. بسیاری از آنها به ظریف پیشنهاد داده اند به تلاش برای کناره گیری بشار اسد و حل بحران از این مسیر فکر کند. یکی از مخاطبان از ظریف پرسیده است: «می خوام بدونم 107000 نفر کشته شدن که بشار اسد بمونه، یعنی انقدر مهمه موندن بشار؟» یک کاربر هم پیشنهاد داده است: «برای حفظ یکپارچگی سوریه و ایران، بشار اسد را در یک مذاکره جسورانه و شگفت انگیز با آمریکایی ها معامله نمائید! بشار را بی درنگ تا دیر نشده به ایران بیاورید و یا به روسیه بفرستید تا از وقوع جنگ جلوگیری گردد.»

بازسازی وقایع جنگ ایران و عراق: توجه به رویدادهای جنگ هشت ساله ایران و عراق نیز یکی از محورهای مهم مورد توجه بوده است. بسیاری از کاربران نوع مواجهه ایران در جنگ، عدم پذیرش میانجیگری های اولیه و ادبیات آیت الله خمینی را برجسته کرده و یادآوری کرده اند: «رهبران شما نيز تا ديروز جنگ را بركت مي دانستند و مي گفتند اگر جنگ با عراق بيست سال هم طول بكشد ادامه خواهيم داد.» معدودی از کاربران از دخالت نظامی ایران دفاع کرده و خواستار ورود به جنگ احتمالی شده اند ولی در مجموع بحث ها، مدافعان سیاست خارجی جمهوری اسلامی در اقلیت مطلق به سر می برند.

این گزارش ساعت 13 به وقت ایران تنظیم نهایی شده است، تعداد کامنت ها به 2000 رسیده است...