مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در روز‌های اخیر دو متن کارشناسی و پژوهشی منتشر کرده است که از بد‌بینی مجلس به مذاکرات دوباره درباره برجام حکایت دارد.
***
احتمال احیای توافق برجام، لغو بخشی از تحریم‌های بین‌المللی و کاهش تنش میان جمهوری اسلامی و آمریکا در روز‌های اخیر بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده است.
بر اساس برخی شواهد و قرائن، گویا مذاکرات فشرده و پیچیده‌ای برای یافتن راه‌حلی برای احیای برجام میان طرف‌های ذی‌نفع در جریان است و قرار است در روز‌های آینده نیز اروپا میزبان مذاکرات فنی در پرونده برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی باشد.
در ایران هم‌چون سال‌های قبل، دو جریان موافق و مخالف برجام فعال شده‌اند و هر یک به هر طریقی که شده می‌خواهد پروژه سیاسی‌اش در این پرونده را جلو ببرد.
مجلس ایران که در اختیار محافظه‌کاران است؛ از جمله نهاد‌هایی به شمار می‌رود که به تلاش‌ها برای احیای برجام خوش‌بین نیست و خود را چندان موافق احیای این توافق‌نامه نشان نداده است.
از مرکز پژوهشی وابسته به این قوه هم در روز‌های اخیر دو متن کارشناسی و پژوهشی منتشر شده که نشان از بد‌بینی مجلس به مذاکرات دوباره درباره برجام دارد.
این مرکز با انتشار گزارشی کارشناسی با عنوان «دام مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در چارچوب برجام» نسبت به بیانیه پایانی کمیسیون مشترک برجام که چندی پیش منتشر شد، ابراز تردید کرده است.
این مرکز نوشته است که این بیانیه «از پنج جهت برخلاف سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران است.»
نخستین ایرادی که در این گزارش به این بیانیه پایانی گرفته شده، این است که «اقداماتی که آمریکا برای رفع تنها بخشی از تحریم‌ها در نظر دارد، نه‌تنها منافع اقتصادی ایران را تامین نخواهد کرد؛ بلکه این کشور با حفظ ساختار تحریم‌ها به دنبال ایجاد اهرم فشاری علیه ایران در موضوعات موشکی و منطقه‌ای خواهد بود.»
مرکز پژوهش‌ها تعبیر «طراحی اقدامات متقابل» را که در متن بیانیه آمده است، «همان الگوی بازگشت گام به گام» دانسته و نوشته این طرح «در عمل فرایند راستی‌آزمایی تحریم‌ها توسط ایران را به یک اقدام صوری تبدیل» خواهد کرد.
سومین ایراد این مرکز این مساله است که «تعجیل و تسریع در روند اقدامات طرف مقابل برای رفع تحریم‌ها منطبق با اصول سیاست ایران در موضوع وادار كردن آمریکا در بازگشت به برجام نیست» و «مالک اصلی برای احیای برجام باید منافع بلندمدت ایران باشد و مقولات كوتاه‌مدت از جمله انتخابات نباید باعث تاخیر یا تعجیل در این فرایند» شود.
مرکز پژوهش‌ها چهارمین ایراد خود به این بیانیه پایانی را امکان از سرگیری مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا به میزبانی اروپا دانسته و نوشته است: «روند تدریجی رسمیت بخشی به حضور آمریکا در میان كشورهای عضو برجام برخلاف منافع ملی ایران است.»
این مرکز پنجمین ایراد خود به بیانیه پایانی را این مساله اعلام کرده که «در هیچ‌یک از طرح‌های ارائه شده، نقشی برای مجلس در نظر گرفته نشده و دولت بدون هماهنگی و مشورت با مجلس نمی‌تواند در كمیسیون مشترک برجام متعهد به اجرای هرگونه طرح یا پیشنهادی شود.»
این مرکز پیش‌تر یک گزارش پژوهشی مفصل دیگری منتشر کرده که نشان می‌دهد، کلیت مجلس امیدی به تاثیرگذار بودن لغوِ بخشی از تحریم‌ها به منظور رفع و رجوع بعضی مشکلات اقتصاد ایران ندارد.
این گزارش با عنوان «تدبیر اقتصاد كشور در شرایط تحریم» منتشر شده و در چهار بخش تلاش کرده نشان دهد تحریم‌های بین‌المللی حتی در صورت احیای توافق‌نامه برجام هم ماندگار خواهد بود و مقام‌های ایران باید برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت و بلندمدت خود را با توجه به ماندگاری و تداوم تحریم‌ها انجام دهند.
در بخش نخست این گزارش مفصل، توضیح داده شده که بر اساس اسناد آمریکا، رفع تحریم با چه سطحی از چالش‌های حقوقی مواجه خواهد بود و حتی اگر تحریم‌های ایران بر روی کاغذ رفع شوند؛ در صحنه عمل، چه موانعی در مقابل انتفاع اقتصادی ایران از ناحیه رفع تحریم‌ها وجود خواهد داشت.
«رفع تحریم؛ پیچیدگی حقوقی و انتفاع اقتصادی؟!» عنوان اصلی بخش اول گزارش را تشکیل می‌دهد که می‌گوید مقوله «رفع تحریم» اگرچه در ظاهر، سهل و آسان جلوه می‌کند؛ اما در عمل، واجد پیچیدگی‌های فراوان بوده که فهم این پیچیدگی‌ها متوقف است بر طراحی و ساخت تصویری جامع از تحریم‌ها.
مرکز پژوهش‌ها می‌گوید که اساسا «رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران، برخلاف تلقی برخی سیاست‌گذاران، از منظر حقوقی بسیار دشوار و پُراصطکاک بوده و پیچیدگی‌های خاص خود را دارد.»
این گزارش اضافه می‌کند که وضع تحریم‌ها براساس قوانین ایالات متحده (که همواره می‌تواند هر تحریم لغو شده‌‌ای را بازگرداند) و درهم تنیده شدن تحریم‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای، از جمله پیچیدگی‌های خاص نظام تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی است.
این گزارش می‌گوید که «آمریکا حتی در صورت اقدام به رفع تحریم‌ها بر روی کاغذ، ابزارهای متعددی در اختیار دارد که می‌تواند، مانع از بهره‌مندی حقیقی اقتصاد ایران از ناحیه رفع تحریم‌ها شود.»
بخش دوم این گزارش، بر پایه دکترین اقتصادی-امنیتی آمریکا تحلیل شده و ادعا کرده که رفع تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی، اساسا در دستور کار دستگاه حاکمه آمریکا قرار نخواهد گرفت.
مرکز پژوهش‌های مجلس با استناد با تکیه بر سیاست‌های «اقتصادی و تجاری» و «سیاسی و امنیتی» آمریکا تلاش کرده نشان دهد، واشینگتن هرگز تحریم‌ها علیه تهران را لغو نخواهد کرد.
این مرکز نوشته اقتصاد آمریکا «از ناحیه رفع تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت و گاز ایران متضرر خواهد شد و در زمینه سیاسی و امنیتی هم در صورت لغو تحریم‌ها، امکان همکاری‌های مشترک ایران با چین و روسیه گسترده‌تر خواهد شد که افزایش دامنه این همکاری در منطقه و آسیا برای آمریکا هزینه‌های فراوانی خواهد داشت.»
بخش سوم گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس هم تلاش کرده که ثابت کند «رها شدن از تحریم، متوقف بر کاهش آسیب‌پذیری و خروج از محدوده تحریم‌پذیری است.»
در این بخش كاهش و رفع آسیب‌پذیری اقتصادی به‌عنوان مهم‌ترین راهبرد مقابله فعالانه با تحریم مورد بررسی قرار گرفته است.
این مرکز هشدار داده «چنانچه برداشته شدن تحریم‌ها، در ذهن مسئولان و سیاست‌گذاران کشور، بدیهی فرض شود، آنگاه تحقق یا تداوم روندهای مخرب دور از انتظار نیست.»
در این بخش آمده که «تدبیر و برنامه‌ریزی میان‌مدت و چه‌بسا بلندمدت اقتصاد کشور باید با فرض ماندگاری تحریم انجام شود» و چنانچه چنین تدبیری اندیشیده نشود، اقتصاد با مشکلات فراوان دیگری دست به گریبان خواهد شد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در بخش آخر، اقتضائات اقتصاد سیاسی داخلی ایران را مورد بحث قرار داده و نوشته اگر مقوله «رفع تحریم‌ها» در ذهن مسئول ایرانی جاگیر شود، احتمالا روندهای مخربی در حوزه مالیه عمومی، مالی و بانکی و حوزه اقتصاد کلان به راه خواهد افتاد.
این مرکز توصیه کرده که در حوزه «مالیه عمومی» باید اتکای بودجه اداره کشور به نفت به صفر برسد، تاب‌آوری «تجارت خارجی» بیشتر شود و ضریب امنیت «غذا و درمان» افزایش یابد تا در صورت ادامه تحریم‌ها، اقتصاد کشور دچار بحران‌های بیشتری نشود.
این دو متن رسمی بازتاب‌دهنده تفکرات و موضع سیاسی جریانی محافظه‌کار و تندرو در جمهوری اسلامی است که از همان ابتدا به توافق‌نامه برجام اعتقادی نداشت، امضای آن را مساوی با نابودی برنامه هسته‌ای نظام می‌دانست و تحریم‌ها را «نعمت» و خواستار ایستادگی مردم در برابر تحریم‌ها و سیاست‌های آمریکا شده بود.
در مقابل این جریان نیز، جریانی موسوم به اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان دولتی قرار دارند که با آغاز ریاست‌جمهوری «جو بایدن» در آمریکا، امیدوارند بتوانند پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، سازوکاری برای احیای توافق‌نامه برجام پیدا کنند تا از این طریق بتوانند همچنان کنترل قوه مجریه را در دست داشته باشند.
مطالب مرتبط:
تعیین تکلیف خامنه‌ای برای برجام: تنها در صورت لغو همه تحریم ها، ایران به تعهداتش برمی‌گردد
رابطه بین ایران و آمریکا؟ کارشناسان می‌گویند هنوز راه زیادی در پیش است
بازگشت همه تحریم‌های شورای امنیت یعنی چه و با ایران چه خواهد کرد؟
آیا بازگشت دولت بایدن به برجام شتاب گرفته است؟ سه اقدام روز پنجشنبه چه بود؟
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر