close button
آیا می‌خواهید به نسخه سبک ایران‌وایر بروید؟
به نظر می‌رسد برای بارگذاری محتوای این صفحه مشکل دارید. برای رفع آن به نسخه سبک ایران‌وایر بروید.
جامعه مدنی

رای به پایان تبعیض و نگاه امنیتی

۱۰ تیر ۱۳۹۲
گفت‎وگویحمید مافیبا خالد توکلیجامعه شناس و پژوهشگر مسا
خواندن در ۶ دقیقه
رای به پایان تبعیض و نگاه امنیتی
رای به پایان تبعیض و نگاه امنیتی

پس از انتخابات پر مساله سال 1388 کمتر کسی امید داشت که حاکمیت جمهوری اسلامی ایران تن به یک انتخابات سالم بدهد؛ به ویژه آن‎که شورای نگهبان صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را رد کرد و فرماندهان و شخصیت‎های ذی‎نفوذ در سپاه پاسداران از ضرورت هدایت آرا عمومی شهروندان و «مهندسی انتخابات در راستای ارزش‌های انقلاب اسلامی و گفتمان مقاومت» سخن گفتند. در چنین شرایطی این حسن روحانی بود که توانست اکثریت آراء را به دست آورد و بسیاری از تحلیل‎گران را شگفت‎زده کند.

بررسی توزیع آراء نامزدهای ریاست جمهوری ایران در نقاط مختلف ایران نشان‎گر تاثیرگذار بودن آراء مناطق دور از مرکز و اقلیت نشین ایران است. به گونه‎ای که میانگین آراء حسن روحانی به عنوان پیروز انتخابات در مناطق اقلیت نشین ایران بیشتر از میانگین آراء او در استان‎های مرکزی کشور است.

حسن روحانی بیشترین رای را در سه استان سیستان و بلوچستان، کردستان و آذربایجان غربی به دست آورده است که هر سه از استان‎های اقلیت نشین ایران به لحاظ قومی و مذهبی به شمار می‎آیند. روحانی تنها در سه استان کشور انتخاب اول شهروندان نبوده و محسن رضایی جای او را گرفته است.

محسن رضایی در خوزستان، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد توانسته است از روحانی پیشی بگیرد. خوزستان زادگاه او به شمار می‎آید و بخشی از شهروندان ساکن در این استان را بختیاری‎ها تشکیل می‎دهند. بر اساس نظرسنجی شورای فرهنگ عمومی ایران در سال 1389 سی درصد ساکنان استان خوزستان خود را «لر» می‎دانند. چهارمحال و بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد نیز دو سکونت‎گاه اصلی قوم بختیاری در ایران به شمار می‎آیند. رضایی در دو استان ایلام و لرستان هم به ترتیب با 18.6 و 27.8 درصد آراء در جایگاه دوم قرار گرفته است.

همچنین قالیباف در دو استان خراسان رضوی و جنوبی توانسته است بیش از سی درصد آراء را به دست بیاورد که نشان دهنده رای قومیتی ساکنان این سه استان است. همان‎گونه که سعید جلیلی در استان خراسان جنوبی بیشترین آراء را به نسبت سایر استان‎های کشور به دست آورده است.

در انتخابات سال 1384 هم محسن مهرعلیزاده و مهدی کروبی وضعیتی مشابه با محسن رضایی داشتند. مهرعلیزاده در سه استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و اردبیل بر سایر رقبای خود پیشی گرفت و مهدی کروبی نیز در استان‎های خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، کرمانشاه و ایلام بیش از سایر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری رای جذب کرد.

با توجه به این نکات آیا می‎توان گفت؛ رفتار انتخاباتی رای‎دهندگان ایران قومیتی است؟ چرا مناطق اقلیت‎نشین ایران به لحاظ قومیتی و مذهبی رویکرد مثبتی به حسن روحانی داشته‎اند؟ آیا می‎توان رابطه معناداری میان رفتار رای‎دهندگان و میزان برخورداری استان‎های محل سکونت آنان یافت؟

در این باره با خالد توکلی جامعه شناس و پژوهشگر مسائل قومی ایران گفت و گو کرده‎ام.

رای به پایان تبعیض و نگاه امنیتی

مولوی عبدالحمید روحانی سرشناس اهل تسنن در ایران گفته است که 90 درصد اهل تسنن ایران به حسن روحانی رای داده‎اند، دلیل اقبال عمومی شهروندان مناطق سنی نشین به حسن روحانی - نامزد میانه رو - انتخابات چیست؟

قبل از هر چیز باید گفت که تجربه‎ی انتخابات‎های قبلی به ویژه در سطح ریاست جمهوری نشان داده است که در این مناطق همواره اصلاح‎طلبان و میانه‎روها که به عبارتی منتقد وضع موجود نیز هستند از اقبال عمومی برخوردارند. به طور کلی منتقد بودن علت اصلی و عام اقبال مناطق سنی‎نشین به حسن روحانی بوده است. اما به طور دقیق‎تر دلایل متعددی را می‎توان برای رفتار انتخاباتی مردم این مناطق ذکر کرد: بعضی از آنها ایجابی و برخی دیگر سلبی هستند. دلایل سلبی از یک سو عبارتند از عدم موفقیت و ضعف شیوه‎های حکمرانی اصول‎گرایان که مبتنی بر تبعیض و نابرابری است، و از سوی دیگر ناکارآمدی آن‎ها که منجر به افزایش مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی در جامعه می‎شود. اما اقبال عمومی دلایل ایجابی نیز دارد: اصلاح‎طلبان و به دنبال آن میانه‎روها رفتار مبتنی بر احترام بیشتری با گروه‎های مرجع مردم مناطق سنی‎نشین دارند و تا حد زیادی اعتماد آنها را به دست آورده‎اند. در دوران حاکمیت ایشان امنیت، آزادی و امکان تغییر بیشتر فراهم می‎آید و مطالبات خاص این مناطق بیشتر برآورده خواهد شد.

در مناطقی که اقلیت های قومی و زبانی بیشتری حضور دارند، حسن روحانی پیروز انتخابات است، آیا وعده های انتخاباتی او در این رویکرد مثبت تاثیر گذار بوده است؟

در میان نخبگان و فعالان مدنی کیفیت برنامه‎ی انتخاباتی قطعاً تاثیرگذار است اما در میان عامه‎ی مردم، برنامه‎های عمومی و امکان بهبود شرایط اقتصادی و برآورده شدن نیازهای عینی از اهمیت بیشتری برخوردار است.  

در مناطق کم برخوردارتر ایران -مثل ایلام و لرستان- محسن رضایی از سایر نامزدهای اصول گرا پیشی گرفته است. آیا می توان پایگاه رای محسن رضایی در این مناطق را به مدل فدرال اقتصادی مطرح شده او در انتخابات نسبت داد؟

فکر نمی‎کنم. آنچه موجب شد که ایشان رای بیشتری داشته باشند خاستگاه قومی و حضور در این مناطق در دوران جنگ بوده است. رضایی در تبلیغات انتخاباتی بر «زاگرس‎نشین» و «لُر» بودن خود تأکید ویژه‎ای داشت. این امر عامل اصلی افزایش رأی وی در این مناطق بوده است.

احزاب قومیتی خارج از ایران شهروندان را به تحریم انتخابات دعوت کردند. با این حال مشارکت شهروندان در مناطق قومیتی تقریبا خوب است. این مشارکت در انتخابات را چگونه می توان تفسیر کرد؟ دور شدن احزاب کردی و قومیتی از جامعه یا تلاش جامعه مدنی مناطق اقلیتی ایران برای پیشبرد اهداف خود در چهارچوب برنامه های اصلاح طلبانه؟

واقعیت این است که اکنون احزاب کردی از واقعیات اجتماعی و سیاسی کردستان و ایران درک چندان درستی ندارند و در چند سال گذشته نشان داده‎اند دچار شعارها و برنامه‎های تکراری و متناقضی هستند که رهایی از آن‎ها برایشان بسیار دشوار شده است. این وضعیت در دوران انتخابات و در اعلام موضع در مورد آن بیشتر خود را نشان می‎دهد. علاوه بر این از دوم خرداد 1376 به بعد جریان‎هایی در کردستان شکل گرفته‎اند که بر فعالیت مدنی برای دستیابی به اهداف تأکید دارند و از آنجایی که با روش‎های کم هزینه، به صورت نسبی دستاوردهای خوبی داشته‎اند و با مردم روابط پایدار و درک درستی از مسایل و مشکلات اجتماعی دارند، در میان مردم از مقبولیت برخوردارند و در ایام انتخابات به فعالیت می‎پردازند. این امور سبب شده است که مردم شرکت در انتخابات را بر عدم شرکت ترجیح دهند. البته تبلیغات و شگردهای حاکمیت و وابسته کردن مردم به حکومت را نیز نباید نادیده انگاشت که به هر حال عده‎ی نسبتاً زیادی را به پای صندوق‎های رأی می‎کشاند.

در پایان؛ دولت آقای روحانی برای پاسخگوی به این اعتماد باید چه رویکردی در پیش بگیرد. آیا می تواند مطالبات این بخش از جامعه را پاسخ بدهد؟

رفع تبعیض‎ها در تمامی اشکال خود و تمرکززدایی از قدرت بهترین رویکردی است که دولت باید در پیش بگیرد. در امور اقتصادی و سرمایه‎گذاری، در استخدام‎های دولتی، در واگذاری نقش‎های سیاسی دولتی چه در سطح منطقه‎ای و چه در سطح ملی، در امور فرهنگی و توجه به ارزشها و عناصر فرهنگی اکنون تبعیض به چشم می‎خورد. سیاست رفع تبعیض اما آن‎گاه موفق خواهد شد که نگاه امنیتی به این مناطق برداشته شود و به صورت علمی برای آن برنامه‎ریزی شود. علاوه بر این امکان گسترش فعالیت‎های مدنی و سیاسی به کسانی که معتقدند می‎توانند به فعالیت سیاسی بپردازند فراهم شود تا مطالبات مردم را نمایندگی و پیگیری نمایند. در حقیقت مطالبات مردم در این مناطق خیلی پیچیده و عجیب و غریب نیست و رهایی از برخی تعصبات و درک واقعیات جامعه همراه با برنامه‎ریزی علمی و منصفانه می‎تواند بخش مهمی از مطالبات و خواسته‎ها را برآورده سازد.

استان

درصد مشارکت

نفر اول

درصد آراء

ویژگی‎ها

آذربایجان غربی

67.17

حسن روحانی

68

اقلیت قومی و مذهبی/ برخوردار

آذربایجان شرقی

66.64

حسن روحانی

57.8

اقلیت قومی / برخوردار

اردبیل

71.5

حسن روحانی

60.5

اقلیت قومی / کم برخوردار

کردستان

72.31

حسن روحانی

70.8

اقلیت قومی و مذهبی / کم برخودار

کرمانشاه

68.9

حسن روحانی

59.5

اقلیت قومی و مذهبی / کم برخوردار

ایلام

78.25

حسن روحانی

56.4

اقلیت قومی / کم برخوردار

لرستان

67.29

حسن روحانی

55

اقلیت قومی / کم برخوردار

خوزستان

64.27

محسن رضایی

45.9

اقلیت مذهبی و قومی/کم برخوردار

هرمزگان

77.21

حسن روحانی

54.4

اقلیت مذهبی / کم برخوردار

گلستان

88.7

حسن روحانی

59.8

اقلیت مذهبی و قومی / کم برخوردار

خراسان شمالی

81.36

حسن روحانی

47.1

اقلیت مذهبی / کم برخوردار

خراسان جنوبی

86.25

حسن روحانی

43.5

اقلیت مذهبی / کم برخوردار

زنجان

82.3

حسن روحانی

50.2

اقلیت قومی /  برخوردار

چهارمحال و ب

76.2

محسن رضایی

44.4

اقلیت قومی / کم برخوردار

کهکیلویه

76

محسن رضایی

44

اقلیت قومی / کم برخوردار

بوشهر

83.75

حسن روحانی

53.8

اقلیت مذهبی /کم برخوردار

 

توضیح: سنجش سطح برخورداری استان‎ها بر اساس شاخص توسعه صنعتی متوازان و نرخ بیکاری در هر یک از استان‎ها است.  نرخ بیکاری به تفکیک استان‎ها را در اینجا ببینید.

ثبت نظر

بلاگ

سیاست ایران + دوشنبه - کلید شیخ حسن در بیت خامنه ای...

۱۰ تیر ۱۳۹۲
رضا حقیقت‌نژاد
سیاست ایران + دوشنبه - کلید شیخ حسن در بیت خامنه ای = با پوتین، بی مدودف