نزدیک به یک‌سال از انتخاب روحانی گذشت و حالا نوبت رسیده به اولین نمایشگاه بین‌المللی کتاب در دولت تدبیر و امید. با تمام بگیر و ببندهایی که در هشت سال احمدی نژاد در حوزه‌ی نشر اتفاق افتاد، ذره‌بین فعالان این حوزه روی فعالیت‌های دولت جدید گذاشته شده است. خبرها و گزارش‌های تمام این یازده ماه بیشتر حول ادامه یا تغییر سیاست ممیزی آثار و باز شدن فضای فرهنگی چرخید. گاه خبرهای خوب می‌رسید از صادر شدن مجوز بعضی کتاب‌ها و گاه کشمکش‌ها برسر ممیزی سلیقه‌ای خاطرات هشت سال آخرالزمانی‌ها را تجدید می‌کرد. حالا نمایشگاه کتابِ دولت تدبیر و امید شروع شده و باید دید روند یازده‌ماهه‌ی اخیر دولت در عرصه‌ی نشر و کتاب به چه نتیجه‌ی اولیه‌ای رسیده است.
در دولت امید، همه باید لبخند بزنند
پوسترهای نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های دولتی همیشه محل بحث در میان مخاطبان بوده است. پوستر امسال نمایشگاه کتاب تهران اما، با شعارها و رویه‌ی دولت روحانی بی‌ارتباط نیست: آشتی دادن مردم با کتاب.
به گفته سید مهدی جعفری، مدیر روابط عمومی نمایشگاه کتاب تهران، مفهوم اصلی این پوستر آشتی مخاطب با کتاب است با طرح لبخندی که ۳ کتاب درون پوستر ایجاد کردهاند: «پوستر امسال نمایشگاه کتاب که محسن یوسفی آن را طراحی کرده دارای طرح ساده‌ای است از ۳ کتاب. ۲ کتاب به نشانه‌ی عدد دو و یک کتاب باز شده نیز به شکل عدد ۷ در این پوستر وجود دارد که نشانهای برای بیست و هفتمین دوره از نمایشگاه کتاب تهران است.»
تعلیق نبود، اما آیین‌نامه مانع شد
نخستین خبر پرسروصدای نمایشگاه امسال چند ماه پیش منتشر شد وقتی اعلام شد مسئول برگزاری نمایشگاه کتاب دولت روحانی کسی نیست جز مسئول ممیزی اداره‌ی کتاب در دولت احمدی‌نژاد: محمد اللهیاری فومنی. اما در واکنش به انتقادها، معاونت فرهنگی ارشاد و نیز خود وزیر ارشاد بارها تأکید کردند که شرط همکاری، رعایت سیاست‌های جدید وزارتخانه است. توضیحی که از آن بوی اجبار یا نوعی توافق اجباری در این انتصاب می‌آمد.
اللهیاری در نخستین روزهای شروع کار تیم اجرایی نمایشگاه بیست و هفتم، درگفت‌و‌گوهای خبری، از آییننامهی ثبت‌نام ناشران در نمایشگاه کتاب گفت: «این آیین‌نامه ملاحظاتی ست که در سال‌های گذشته تشکل‌های صنفی نشر داشتند. آیین‌نامه تقریباً برابر دوره‌های قبل است، ناشران باید تعداد خاصی از عناوین را برای شرکت در نمایشگاه داشته باشند، اختصاص غرفه و متراژ آن نیز بر اساس آیین‌نامه مقرراتی دارد.»
اما این آیین‌نامه نیز که رئیس اداره‌ی کتاب زمان دولت احمدی‌نژاد از آن حرف زده، امسال تناقضاتی را هم در فضای نشر ایجاد کرده است. از یکسو، فعال شدن چند انتشاراتی که پروانه نشرشان معلق شده بود، از خبرهای امیدوارکننده برای فعالان حوزه‌ی نشر بود. اما از سوی دیگر، این انتشاراتی ها چون به خاطر تعلیق نتوانسته‌اند تعداد معینی کتاب در سال قبل منتشر بکنند طبق آییننامهی ثبت‌نام ناشران داخلی، حالا باز هم از شرکت در نمایشگاه باز مانده‌اند. این بار نه به خاطر تعلیق حکومتی که به خاطر اعداد و ارقام آیین‌نامه‌ای. گرچه علی جنتی، وزیر ارشاد ماه گذشته درباره‌ی حضور ناشران در نمایشگاه گفته بود: «ما امسال ممنوعیتی برای ناشران ایجاد نکردیم و همه‌ی کسانی که در این حوزه تلاش کرده و انتشار کتاب‌هایشان بر اساس مجوز ارشاد بودهٰ محدودیتی نداشته و حق حضور در نمایشگاه را دارند.»
از میان ناشرانی که فعالیت‌شان درحوزه‌ی نشر و حضورشان در نمایشگاه کتاب دوره‌های پیشین با مشکل روبه‌رو شد، مؤسسه نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی بود که امسال بعد از چهارسال فرصت حضور دوباره در نمایشگاه را به دست آورد.
گشت ارشاد در نمایشگاه
روز اول نمایشگاه، حسن روحانی در مراسم افتتاحیه صحبت‌هایش را با مساله‌ی سانسور شروع کرد: «باید راه را برای کار همه‌ی اینها آسان کنیم و تشخیص خوب و بد را به صاحبنظران واقعی و انجمن‌ها و اصحاب قلم و فکر واگذار کنیم و بدانیم هیچ‌کس در ممیزی بالاتر از وجدان عمومی و افکار عمومی نیست؛ آنها بهترین ممیزان جامعه‌ی ما هستند و می‌دانند به استقبال چه کتابی بروند و چه کتابی را در گوشه انزوا قرار دهند؛ بگذاریم صاحبان صلاحیت بهترین شیوه‌ها را برای اداره کشور برگزینند. همه ما، از جمله دولتمردان و همه دولت‌ها نیازمند به ارشاد صاحبان فرهنگ هستیم، صاحبان فرهنگ ما نیاز به ارشاد و گشت ارشاد ندارند. آنها باید بگذرند و عبور کنند و تماشا کنند؛ چون صاحبان فکر و فرهنگ اند، دیگران را ارشاد کنند و راه را سراغ همه دهند.»
صحبت‌های روحانی بین اهل کتاب بی‌واکنش نماند. محمدعلی سپانلو، نویسنده و شاعر، در باره‌ی سخنان روحانی گفت: «وزارت ارشاد طی هشت سال گذشته به معنای واقعی کلمه گشت ارشاد بود و فقط به تخریب حوزه ادبیات و فرهنگ مشغول بود. این تخریب البته هیچ ملاک و معیاری نداشت و افراد تنها بر اساس کلمات ممنوعه‌ای که برای‌شان فهرست شده بود، دست به ممیزی آثار می‌زدند بی‌آنکه برای‌شان مهم باشد آن کلمات در کجا و با چه معنا و مفهومی به کار برده می‌شود. آقای روحانی حرف درستی زده است. ولی باید دید که چقدر امکان عملی کردن این حرف، وجود دارد. وگرنه حرف ایده‌آل زدن، به تنهایی مشکلی را حل نمی‌کند.»
ساعاتی پس از انتشار این سخن رئیس‌جمهور و واکنش‌ها به آن، گشت ارشاد نیروی انتظامی، پس از ماه‌ها کمرنگی در سطح شهر، حضوری فعال در ورودی نمایشگاه کتاب داشت. در حالی که به گفته‌ی خبرنگار ایسنا، اواخر آبان‌ماه سال ۹۲ فرمانده «ناجا» از واسپاری طرح حجاب و عفاف به وزارت کشور و شورای اجتماعی آن خبر داده بود و وزیر کشور روحانی نیز با اشاره به فضای بیمارستان‌ها، فضاهای فرهنگی، دانشگاه‌ها، فرودگاه‌ها و فروشگاه‌های بزرگ گفته بود: «گشت ارشاد نباید به این اماکن ورود پیدا کند».
مراسم افتتاحیه‌ی نمایشگاه اما نکته‌ی جالب دیگری هم داشت که سایت خبرآنلاین روی آن دست گذاشت: «بعد از سخنان علی جنتی، از ناشران برگزیده‌ی سال تقدیر شد. اما نکته‌ی عجیب، نام محمد سلگی، مدیر کمیته‌ی انتخابِ ناشران، در میان برگزیدگان بود که خود مدیر سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی ست.»
توقیف کتابهای مهمانان
نمایشگاه کتاب امسال رونقی در بخش خارجی ندارد و دلیل اش هم روشن است. تحریم خارجی و دلار گران. اما مهمان‌های تازه‌ای دارد: ناشران افغان. ۲۰ ناشر و ۴۰ کتاب‌فروش از استان‌های مختلف افغانستان، به ویژه از شهرهای کابل، قندهار، مزار شریف، هرات، جلیل‌آباد و غزنی مهمان ویژه‌ی نمایشگاه کتاب هستند و تازه‌های نشر خود را عرضه می‌کنند. با توجه به حجم مبادلات سالانه ۱۰ میلیاردتومانی کتاب از ایران به افغانستان، نمایشگاه کتاب تهران در این زمینه نقشی تعیین‌کننده دارد. افغانستان بهترین و بزرگترین بازار برای صادرات نشر ایران است.
ولی این مهمانان همسایه هم بی حاشیه نماندند: توقیف دو کامیون کتاب در سیستان و بلوچستان توجه همه را به خود جلب کرد. کامیونهایی که از پاکستان به سمت نمایشگاه کتاب تهران می امدند. این محموله هنوز به تهران نرسیده مشکوک اعلام شد. به گفته‌ی مدیرکل ارشاد استان سیستان و بلوچستان، «مسئولان ظاهراً گزارش‌هایی مبنی بر احتمال وجود کتابهای غیرمجاز و کتاب‌هایی که افکار ضدشیعی را ترویج می‌کند، گرفته بودند و به همین جهت برای بررسی بیشتر این محموله از طرف دستگاه‌های امنیتی متوقف شد.»
نمایشگاه کتاب یکی از مظاهر مهم برخورد بازماندگان تفکر احمدی نژاد با دولت روحانی است. این آغاز پر دست انداز احتمالا چشم انداز برخوردی ده روزه میان دو تفکر در فرهنگ رسمی ایران خواهد بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر