«کفتار، اگر بابای من جوال‌فروش بود، بابای تو کاسه‌لیس پدر شوهرت بود که اون هم سگ انگلیسی‌ها را سرپا می‌گرفت (...) از فردا این منم که بچه‌های مردم را کنجکاو می‌کنم، وقتی سر کلاس بی قصد و غرض قصه اینکه بختیاری‌ها چه‌جوری بختیاری شدند تعریف کردم گمونم از حیث کثافت‌کاری باب میل امیرت باشه.»
این‌ها بخش‌هایی از گفتگو‌های سریال «سرزمین کهن» ساخته کمال تبریزی است که در قسمت سوم این سریال از زبان یکی از شخصیت‌ها بیان می‌شوند. گفتگوهایی که در چند روز گذشته جنجال‌های بسیاری برانگیخته‌اند و تا اینجا نمایش این سریال را متوقف کرده و سازندگان آن را به عذرخواهی واداشته‌اند.
تاریخ سرزمین کهن
«سرزمین کهن» مجموعه‌ای تلویزیونی است که قرار است وقایع تاریخ معاصر ایران از سال 1320 شمسی تا هنگام وقوع انقلاب سال 1357 را در قالبی داستانی به تصویر بکشد. شخصیت اصلی مجموعه کودکی است که در خانواده‌ای کمونیست و وابسته به فرقه آذربایجان پرورش یافته، اما با گذشت زمان به لیبرال‌ها می‌پیوندد و در نهایت ناامید از همه گروه‌ها به اسلام روی می‌آورد.
نیازی به تاکید ندارد که در اینجا نیز چون بسیاری دیگر از سریال‌های تاریخی سال‌های اخیر صدا و سیما، با تحریف تاریخ و بیان یکسویه و مغرضانه در قالبی تکراری روبرو هستیم. در چهار قسمت اول با شخصیت‌هایی آشنا می‌شویم که مشابه آنها را در این سال‌ها بسیار دیده‌ایم؛ معلمی با گرایش کمونیستی که بدیهی است از شخصیت‌های منفی سریال محسوب می‌شود و اتفاقاَ این گفته‌ها از زبان او جاری می‌شوند، زن مسن هاویشام‌واری متعلق به یک طبقه اشرافی که نام خانوادگی «بختیاری» را بر خود دارند و سازندگان این مجموعه تلویزیونی در نمایی مشخص او را به سردار اسعد بختیاری منسوب کرده و تلویحاَ همسر او معرفی می‌کنند، (این صحنه از سریال )
مادری مذهبی و مومن که چون موارد مشابه دیگر اینجا نیز ثریا قاسمی نقش او را بازی می‌کند و اشراف‌زادگان و سیاست‌مدارانی فاسد و وابسته دیگر شخصیت‌های این مجموعه هستند که تاکنون معرفی شده‌اند.
از این مجموعه تلویزیونی به عنوان یکی از تولیدات فاخر تلویزیون نام برده می‌شود و بازیگران شناخته‌شده‌ای چون شهاب حسینی، نیکی کریمی، محمدرضا فروتن، بیتا فرهی، هنگامه قاضیانی، امیر آقایی، پرویز پورحسینی، ثریا قاسمی و حسن پورشیرازی در آن جلوی دوربین رفته‌اند.
تاریخ اعتراض
این نخستین‌بار نیست که یک اثر نمایشی دست‌آویز اعتراض‌های گسترده می‌شود. این اعتراض‌ها نسبت که نشان دادن صنف و یا قومیتی در قالب منفی آنقدر سابقه درازی دارد که در سینمای قبل از انقلاب به شوخی و یا جدی این مثال رایج بود که بیشتر فیلمسازان به سراغ ساختن آثاری با شخصیت‌های لمپن، جاهل و یا رقاصه می‌روند، چرا که این دسته تنها گروهی هستند که صنف و سندیکایی ندارند و اعتراضی نمی‌کنند.
در تاریخ سینما و تلویزیون ایران در سال‌های پس از انقلاب نیز نمونه‌ها بسیار است؛ از اعتراض‌های صنفی پرستاران به فیلم «شوکران» و مجموعه‌های تلویزیونی «بچه‌های نسبتاّ بد» (در اینجا)
و «اغما» گرفته تا اعتراض پزشکان به فیلم «خانه‌ای روی آب» و مجموعه‌های «ساختمان 85» و «ساختمان پزشکان». از اعتراض مذهبی‌ها به فیلم «مارمولک» دیگر ساخته کمال تبریزی تا اعتراض فوتبالی‌ها به مجموعه تلویزیونی «پژمان». مسئله قومیت‌های ایرانی و غیرایرانی و به تصویر کشیدن آنها نیز بارها حاشیه‌ساز شده است؛ نمونه‌هایش اعتراض واکنش سفارت افغانستان به سریال «چارخونه»، اعتراض مردم مازندران و نماینده آنها در مجلس به مجموعه تلویزیونی موفق «پایتخت» (در اینجا)
اعتراض به لهجه اصفهانی در مجموعه «در مسیر زاینده‌رود» و اینک اعتراض بختیاری‌ها به مجموعه «سرزمین کهن». به دیگر زبان در سال‌های اخیر در سینما و تلویزیون ایران شخصیت‌های منفی به اجبار باید فاقد هرگونه پیشینه شناخته‌شده باشند. نه می‌توانند قومیت مشخصی داشته باشند و شغلی معین.
بختیاری‌ها و توهین قومی
اما اگر در دیگر موارد معمولاّ ماجرا در حد انتشار یک نامه سرگشاده و اعتراضی در مجلس و کمپین اعتراضی در فضای مجازی و بویژه فیس‌بوک پیشتر نمی‌رفت، این‌بار کار به اندازه‌ای بالا گرفته است که برخی از خبرگزاری‌ها از ایجاد شرایط امنیتی در برخی از شهرهای بختیاری‌نشین خبر می‌دهند.
اعتراض‌ها از 24 بهمن‌ماه و با تجمع مردم در مقابل فرمانداری شهر دزفول آغاز شد و در روزهای بعد به دیگر شهرهای بختیاری‌نشین چون مسجدسلیمان، ایذه، اندیمشک و اصفهان نیز کشیده شد. (در اینجا و اینجا) همزمان با اعتراض مردم، نمایندگان شهرهای بختیاری‌نشین نیز شروع به اعتراض کردند و از صدا و سیما خواستار توقف پخش این مجموعه و عذرخواهی شدند. اسماعیل جلیلی، نماینده شهرستان مسجدسلیمان، لالی، اندیکا و هفتکل با انتقاد از این مجموعه تلویزیونی به «باشگاه روزنامه‌نگاران مسجدسلیمان» گفت: «اصرار بر استفاده از دیالوگ‌هایی که بی‌ادبی به قومیت‌های اصیل کشور که مبارزات سرداران آن با استبداد و پادشاهان ظالم گواه تاریخ هست کاملا غیرحرفه‌ای و اختلاف‌افکنانه و دشمن شادکن می‌باشد.»
در کنار این‌ها محسین رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام به همراه دو امام جمعه موقت شهر اهواز از دیگر کسانی بودند که به این مجموعه تلویزیونی اعتراض کردند.
بنا به گزارش خبرگزاری‌ها، در جریان این اعتراض‌ها تعدادی از شهروندان صدمه دیدند، اموال عمومی از بین رفتند و با دخالت نیروهای انتظامی تعدادی نیز بازداشت شدند. همچنین وب‌سایت «ایبنا نیوز» که اخبار مرتبط با مسائل قوم بختیاری را پوشش می‌داد در روزهای اخیر از دسترس خارج شده است.
واکنش صدا و سیما
اگرچه اعتراض‌ها به این سریال پیشتر از این شروع شده بود و حتی در یکی از قسمت‌های «برنامه تلویزیونی هفت» ویژه جشنواره فیلم فجر، مجری برنامه از کمال تبریزی، کارگردان این سریال در ارتباط با این اعتراض‌ها سوال کرد و او با دادن توضیحاتی از مردم خواست صبور باشند و قسمت‌های بعد را تماشا کنند، اما مدیریت صدا و سیما تا 26 بهمن ماه واکنشی نشان نداده بود. پیش از آن نیز برخی از نمایندگان مجلس به نماینده پارلمانی صداوسیما تذکر داده بودند که به گفته محمدتقی توکلی، نماینده الیگودرز، به این تذکر توجهی نشد و بعد از آغاز اعتراض‌های مردمی بود که صدا و سیما واکنش نشان داد.
پس از ارسال گزارش سازندگان مجموعه به مدیریت صدا و سیما، 26 بهمن‌ماه عزت‌الله ضرغامی، رئیس سازمان صدا و سیما با ارسال نامه‌ای به معاونت سیما تذکراتی را در ارتباط با این مجموعه تلویزیونی ابلاغ کرد. او در این نامه از معاونان خود خواست که «باید اطلاع‌رسانی تصویری در مورد حوادث قسمت‌های آینده سریال درباره شخصیت قهرمان سریال که یک بختیاری اصیل است در دستور کار شبکه قرار گیرد. ضمنا در برنامه‌های تحلیل هفتگی این سریال، با دعوت از کارشناسان ذی‌ربط به‌ویژه در حوزه تاریخ پرافتخار قوم بختیاری، مردم کشورمان را با فداکاری و سلحشوری‌های آنان بیشتر آشنا کنید.»
اما این عکس‌العمل صداوسیما نیز نتوانست آتش اعتراض‌ها را خاموش کند و در نهایت قرار شد دیداری میان رئیس سازمان صداوسیما و نمایندگان بختیاری برگزار شود. در این دیدار که روز گذشته (دوشنبه 28 بهمن) با حضور نمایندگان مردم دزفول، مسجدسلیمان، لردگان، شوشتر و گتوند، خمینی‌شهر، لنجان و الیگودرز انجام شد، رئیس سازمان انتقاد‌های وارد شده به این سریال را پذیرفت و با بیان اینکه «به هیچ وجه راضی نمی‌شویم تا یک مجموعه تلویزیونی فاخر و انقلابی موجب نارضایتی بخشی از مردم به ویژه مردم انقلابی و شهیدپرور بختیاری شود» تاکید کرد که «تا زمان حل کامل اختلاف نظرها و رسیدن به یک نتیجه مورد توافق صبر خواهیم کرد.»
بدین ترتیب پخش سریال «سرزمین کهن» از شبکه سراسری سیما و همچنین شبکه تماشا متوقف شد. همچنین قرار شده است رئیس سازمان صدا و سیما و یا قائم‌مقام او برای دلجویی از مردم و پیگیری این اتفاق‌ها به خوزستان سفر کنند.
واکنش سازندگان
اما گروه سازنده این سریال نیز به این اعتراض‌ها واکنش نشان دادند. کمال تبریزی نخست در گفتگوی تلویزیونی در «برنامه هفت» اشاره کرد که قهرمان اصلی این سریال یک بختیاری است و این واکنش‌ها ناشی از قضاوت عجولانه است. بعدتر او به همراه محمودرضا تخشید، مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سه، محمد مسعود، تهیه‌کننده سریال و عباس سلیمی نمین مشاور تاریخی پروژه نامه‌ای به ریاست سازمان صدا و سیما ارسال کرده و در ارتباط با مشکلات بوجود آمده توضیحاتی دادند. بنا به این توضیح‌ها «در این سریال تنها اسامی رجال سیاسی آن برهه نظیر آیت‌الله کاشانی، دکتر مصدق، دکتر فاطمی و شهید نواب صفوی از اسامی واقعی آنان اقتباس شده است.» آنها همچنین در بخش دیگری از نامه خود تاکید کردند که «بی‌تردید دست‌اندرکاران این سریال به هیچ‌وجه حتی در تصورات ذهنی خویش قصد کوچک‌ترین بی‌احترامی به ساحت مردم شریف و پرافتخار بختیاری را نداشته‌اند. مشاهده قسمت‌های آتی این مجموعه تلویزیونی موید این واقعیت خواهد بود. با این وجود چنانچه پخش قسمت‌های اولیه این مجموعه موجب رنجش خاطر هموطنان عزیز بختیاری شده است، مراتب عذرخواهی خود را اعلام می‌کنیم.»
امیر آقایی، بازیگر این سریال نیز با انتشار متنی در صفحه فیس‌بوک خود، در واکنش به این اعتراض‌ها نوشت: «صدای اعتراض بختیاری‌های عزیز را شنیدم که در چند روز گذشته؛ از هر ناسزا و پیامک گرفته تا تهدید و ارعاب فروگذار نبودند. سپاس می‌گویم مردم سرزمینی را که آنقدر صبور نبودند و نخواستند صبر پیشه کنند تا ببینند نه کمال تبریزی، نه من و نه هیچ‌کس دیگر قصد بی‌احترامی به قومی را نداشته است. این ساده‌انگاری در رگ و خون ما جاری است.»
پایان یک آشوب؟
بنا به آخرین خبرها، تا اینجا پخش این سریال متوقف شده و قرار است مورد بازبینی مجدد قرار بگیرد. در کنار آن سخن از ارجاع این پرونده به کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز به گوش می‌رسد.
اما نکته دیگری که شاید جای تامل داشته باشد، همزمانی و نزدیکی این ماجراها با آغاز نمایش عمومی فیلم «طبقه حساس» آخرین ساخته کمال تبریزی است. از این فیلم کمدی به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی اکران نوروزی امسال نام برده می‌شود و اهالی سینما و منتقدان امید دارند که تبدیل به یکی از پرفروش‌های سال آینده شود. امسال نمایش نوروزی این فیلم همزمان است با نمایش عمومی فیلم «معراجی‌ها» ساخته مسعود ده‌نمکی، فیلمسازی که ساخته‌های پیشینش همواره در نوروز به روی پرده رفته و پرفروش شده‌اند و امسال قرار گرفتنش در کنار رقیب قدری چون «طبقه حساس» می‌تواند بر فروش آن تاثیر بگذارد. حال باید دید شایعه‌های که مبنی بر به تاخیر افتادن نمایش عمومی «طبقه حساس» به علت اعتراض‌های اخیر به گوش می‌رسد به واقعیت تبدیل خواهند شد یا خیر؟ چه اگر این اتفاق بیافتد، تبریزی در دو سو شکست خواهد خورد و سود را دیگران خواهند برد.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر