ماسوله؛ جایی که حیاط و پشت بام خانه‌ها پیاده‌رو گردشگران است

سولماز مظاهری، شهروند خبرنگار، تهران

اینجا ماسوله است،‌ جایی که پشت بام یک خانه حیاط خانه‌ای دیگر است و همان هم همزمان پیاده‌رو عابران پیاده اعم از گردشگران و اهالی خود ماسوله است. اگر چه بر خیلی از مردم ماسوله را به عنوان معروفترین و یا گردشگری ترین روستای ایران می شناسند اما بر اساس تقسیمات کشوری ماسوله یک شهر است و اهالی آنجا هم به شدت درباره شهر بودن ماسوله حساس هستند.

البته باید گفت معماری و نوع ساختار کلی ماسوله هیچ شباهتی به تصویر کلیشه‌ای که ما از شهرها در ذهنمان داریم ندارد و در عوض بیشتر به روستایی زیبا شبیه است. طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ نیز جمیعت آنجا ۱۸۰ خانوار و  ۵۵۴ نفر جمعیت ساکن دارد.

طبق آمارهای موجود و اعلام شده از سوی شهرداری ماسوله که قدمت تاسیس ان به سال ۱۳۱۱ می رسد در حال حاضر در ماسوله حدود ۳۵۰ واحد مسکونی وجود دارد. جمعیت ماسوله طی ۶۰ سال گذشته از حدود ۳۵۰۰ نفر به حدود ۶۰۰ نفر کنونی رسیده‌است.

برخی از اهالی می گوید با توجه به ثبت شدن بافت و معماری ماسوله در فهرست آثار میراث فرهنگی امکان ساخت و سازهای جدید و همچنین رونق این شهر بر اساس متر و معیارهای دیگر شهرهای کشور وجود ندارد و به همین دلیل برخی از نسل جوان از این شهر رفته اند. این شهر با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار تاریخی و فرهنگی ملی به ثبت رسیده است.

با این حال مهمترین ویژگی ماسوله که ساختار پلکانی خانه ها و معابر آن است این شهر را به نقطه ای جذاب و دیدنی برای گردشگران داخلی و خارجی زیادی تبدیل کرده است. این شهر در کوهپایه ای با شیب تقریبا تند ساخته شده و به همین دلیل پشت بام ردیف اول خانه ها حیاط ردیف دوم خانه هاست و این شیوه ادامه دارد تا مرتفع ترین قسمت شهر.

حضور سالانه ده ها هزار گردشگر در این شهر رونق زیادی به اقتصاد ماسوله داده است. دو هتل که در بناهای موجود در بافت خود شهر احداث شده است و دیگر کسب و کارهای موجود در شهر مانند رستوران ها و چایخانه ها و مغازه های فروش صنایع دستی و ... درآمدشان از ارایه خدمات و محصولات به گردشگران است.

علاوه بر این برخی اهالی نیز خانه های خود را به عنوان واحد های اجاره ای به گردشگرانی که قصد اقامت شبانه در ماسوله را دارند می دهند و از این راه درامد کسب می کنند.

ماسوله در جنوب غربی استان گیلان واقع است و حدود بیست کیلومتر با شهر ماکلوان، ۳۶ کیلومتر با  شهر فومن و ۶۰ کیلومتری با شهر رشت مرکز استان فاصله دارد. برای رسیدن به ماسوله باید از قسمت جنوب غربی شهر رشت خارج شد و به سمت تابلوهایی رفت که جاده فومن را نشان می دهد. اطراف ماسوله پوشیده از جنگل و راه اصلی ارتباطی آن، از وسط دره ای عبور می کند تا به این شهر برسد.

گفته می شود بافت معماری ماسوله در دوران زندیه شکل گرفته است و معابر و خیابان های کوچک و پله های بسیار آن به گونه ای است که هیچ وسیله نقلیه ای بهتر از پاهای انسان و یا جانوران چهارپا قابلیت تردد آسان در آنجا را ندارد.

به همین دلیل نیز ماسوله را می توان تنها شهر ایران دانست که حداقل در مرکز آن صدای هیچ وسیله نقلیه ای به گوش نمی رسد. ماشین هایی هم که به ماسوله می آیند در جنوبی ترین قسمت آن و در کنار دره ای که رودی خروشان و همیشه گل آلود از ان می گذرد باید پارک کنند.

سالها پیش راهی که حالا انتهایش به ماسوله می رسد و تمام می شود جاده ای ارتباطی ماسوله به خلخال بود که از ان به عنوان اصلی ترین راه ارتباطی گیلان و آذربایجان یاد می شد. با این حال پس از مطرح شدن نام ماسوله به عنوان منطقه ای توریستی و دارای ارزشهای فراوان گردشگری و محیط زیستی سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین سازمان میراث فرهنگی با هدف حفاظت از محیط زیست و طبیعت بکر این منطقه و همچنین پیش گیری از آسیب دیدن ماسوله به عنوان یک بافت تاریخی ارزشمند و به عنوان میراثی فرهنگی و معنوی ماسوله از تبدیل شدن این جاده به مسیری ترانزیتی و پر رفت و آمد جلوگیری کردند.