رای اعتماد مجلس به کابینه؛ پاک‌سازی انجام شد

باوجود رای اعتماد مجلس به 15 وزیر کابینه دولت یازدهم، ندادن رای به سه وزیر پیشنهادی حسن روحانی، پیروزی نسبی تندروها در مجلس بود. هر سه وزیر، پیشینه اصلاح‌طلبانه داشتند. نجفی و میلی منفرد که برای وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش و علوم پیشنهاد شده بودند، مهم‌ترین اصلاح‌طلبان حاضر در کابینه به‌شمار می‌رفتند. خروج آن‌ها از کابینه، بیش از پیش وزن اصلاح‌طلبانه کابینه روحانی را کاهش می‌دهد. اما چرا این رای عدم اعتماد، پیروزی تندروها بود؟ واقعیت این است که مهم‌ترین هدف آن‌ها، سه کابینه علوم، آموزش و پرورش و نفت بود و موفق شدند در دو مورد به پیروزی برسند و بخشی از اندرزهای حسین شریعتمداری مبنی بر پاک‌سازی کابینه از نیروهای اصلاح‌طلب را محقق کنند. مهم‌تر این‌که وزن عددی طیف تندرو واقعا قوی نیست و می‌توانند حداکثر 60 رای جمع کنند ولی قدرت آن‌ها در فضاسازی سیاسی و رسانه‌ای، به نوعی شخصیت سیاسی آن‌ها را احیا کرد و اراده قوی آن‌ها را برای حاشیه‌سازی و مانع‌تراشی در گردش‌های اصلاح‌طلبانه دولت روحانی نشان داد. این اراده در ماه‌های آینده هم خود را نشان می‌دهد. در حاشیه این موضوع، رفتار نزدیکان علی لاریجانی هم جالب توجه بود که اگرچه در روز اول و در دفاع از کلیت کابینه یا وزرایی چون ظریف، قوی ظاهر شدند و موثر بودند ولی با افزایش انتقادها، حضورشان کم‌رنگ‌تر شد و حاضر به رویارویی با جبهه پایداری‌ها بر سر وزرای اصلاح طلب نشدند.

اما آیا آن‌گونه که برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب خبر داده‌اند، ندادن رای اعتماد به وزرای مهم اصلاح‌طلب سبب می‌شود که دولت روحانی رفتاری مقابله جویانه در پیش گیرد؟ پیش‌بینی‌های اولیه این رسانه‌ها این است که حسن روحانی قصد دارد با معرفی دو چهره اصلاح طلب قوی‌تر به جای نجفی و میلی منفرد، به پیشواز مجلس برود. شواهد نشان می‌دهند که دولت روحانی اراده‌ای برای رویارویی با طیف تندرو ندارد و دست‌کم در این مقطع، نه زورش می‌رسد چنین کند و نه سود مهمی برایش دارد. افزون بر این، این شیوه به شدت شبیه روش‌های دولت احمدی نژاد است؛ امری که دولت روحانی می‌کوشد کاملا آن را از خود دور نشان دهد. نطق امروز روحانی هم این را به خوبی نشان می‌داد. بدین ترتیب، باید انتظار معرفی چهره‌هایی شبیه به «عبدالرحمان رحمانی فضلی» در این حوزه را کشید. نکته تکمیلی این که، نطق امروز روحانی در مجلس، به‌ویژه در دفاع از وزرای در معرض خطر، چندان محکم و روشن نبود و او سعی کرد با ایما و اشاره و تکریم مکرر مجلس، موضوع را مطرح کند؛ تلاشی که با پاسخ مثبت رویه‌رو نشد. 

افزون بر این دو وزیر، چهار وزیر دیگر هم مورد توجه اصول‎گرایان بودند. علی ربیعی در وزارت کار، زنگنه در وزارت نفت، آخوندی در وزارت راه و شهرسازی و ظریف در وزارت امور خارجه. برای درک رفتار آن‌ها در برابر این سه وزیر، توجه به رای منفی آن‌ها می‌تواند راه‌گشا باشد. ربیعی، 100 رای منفی، نامدار زنگنه 104 رای منفی، آخوندی 107 رای منفی و ظریف، 36 رای منفی داشتند. رای ظریف به خوبی نشان می‌دهد که در میان تندروها هم برای مخالفت با او شکاف افتاد و باوجود مخالفت‌های گسترده، رفتار قوی ظریف در مجلس به خوبی توانست مخالفت‌ها را خنثی کند. اما شبیه بودن رای منفی سه وزیر دیگر به خوبی نشان می‌دهد تندروهای مجلس توانسته بودند طیف موسوم به «تحول‌خواهان» (توکلی-زاکانی) را نیز همراه خویش کنند. این ائتلاف اگر پایدار بماند، یک پتانسیل مخالف قوی در مجلس علیه دولت روحانی فراهم و کار را برای او مشکل‌تر می‌کند. تحلیل آرای منفی نشان می‌دهد که جبهه پایداری‌ها به محمود حجتی، وزیر جهادکشاورزی که 81 رای منفی داشت و محمدرضا نعمت زاده که او هم 60 رای منفی داشت، رای اعتماد نداده‌اند. همین احتمال را می‌توان درباره پورمحمدی، وزیر دادگستری مطرح کرد که جبهه پایداری‌ها به سبب مخالفت‌های گسترده او با دولت احمدی نژاد، دل خوشی نداشتند و مخالفت مهدی کوچک زاده، مهم‌ترین نماینده حامی احمدی نژاد در مجلس هشتم و نهم و افشاگری بخشایشی، نماینده نزدیک به دولت هم این موضوع را به خوبی نشان داد. 

اما موفق‌ترین وزرا در جلب نظر نمایندگان کدام بودند: علی طیب نیا، وزیر امور اقتصاد و دارایی با 274 رای مثبت، حمید چیت چیان، وزیر پیشنهادی نیرو با 272 رای مثبت و حسین دهقان با 269 رای مثبت. دو وزیر اول، پیشینه حضور در دولت‌های قبلی در رده میانی را داشتند و همین پیشینه اداری، شخصیت کاملا غیرسیاسی و نبود مخالف قوی سبب رای آوری حداکثری‌ آن‌ها شد. همین امر به نوعی در مورد حسین دهقان که البته از اندک چهره‌های ارشد باقیمانده دولت خاتمی در این دولت به شمار می‌رود نیز صادق است. البته سیاسی نبودن این وزرا به‌ویژه در حوزه‌هایی چون وزارت نیرو، تضمینی برای بقا نیست. این وزرا بیش‌ترین درگیری‌های اداری با نمایندگان شهرستان‌های مختلف را دارند و از فردا موج درخواست‌های محلی و انتظارهای منطقه‎ای شروع می‌شود؛ موجی که نقطه شروع چالش‌هایی تازه خواهد شد.