یک وعده غذا کم‌تر، خرج بیش‌تر

«اوایل ماه رمضان سال ۸۵، پسرم ۱۴ سالش بود که با موتور تصادف کرد؛ خون‌ریزی داخلی داشت؛ حالش وخیم بود. همان موقع نذر حضرت علی کردم اگر شفای امیرحسینم را بگیرم هر سال ۱۹ رمضان یک افطاری جمع و جور به مسجد محلهمان بدهم. ۶ سال است که ۱۹ رمضان به ۵۰ نفر افطاری داده ام. یک کاسه آش، یک پر زولبیا، چند تا بامیه، یک کاسه شله زرد، یک لقمه نان و پنیر و گردو با چای، همین. امسال نمیتوانم، هر چه دودوتا چهارتا کردم دیدم نمیشود که نمی‌شود.»

اینها را زهرا میگوید. ۴۷ ساله است. به قول خوش «کار در منزل» میکند. درختچه های تزیینی مصنوعی درست میکند و میگذارد در گل فروشی محل. صاحب مغازه کمی روی قیمت میکشد و بعد از فروش، سهم خودش را برمی‌دارد. او امسال برای ادای نذرش به دردسر افتاده و نمیتواند از پس مخارج بربیاید. موضوع فقط نذری نیست. در ماه رمضان امسال کم نیستند کسانی که برای خرج روزانه و سفره غذا و افطار به سختی افتاده اند؛ مثل حمید، شهروند جوان دیگری که مسوولیت یک خانواده را برعهده دارد. او توضیح میدهد که «آدم فکر می‌کند اگر یک وعده غذایی کم بشود حتما خرج ها پایین تر میآید اما آنقدر همه چیز گران شده که توفیری ندارد». آنچه خانواده هایی مانند حمید، زهرا و میلیون‌ها نفر ایرانی امسال در ماه رمضان با آن روبه‌روهستند، در آمارهای مرکز آمار ایران - که نرخ تورم را درخردادماه ۳۲ درصد اعلام کرده بود- کاملا خود را نشان می دهد.

اگر چه براساس آمارهمین مرکز، گروه عمده «خوراکیها، آشامیدنیها و دخانیات» از خرداد ۹۱ تا خرداد ۹۲ افزایش ۵۰ درصدی را نشان می دهند اما برخی منابع غیردولتی حتی نسبت به این ارقام بالای اعلام شده تورم نیز شک دارند و معتقدند که آمار واقعی تورم در بخش های مختلف حتی بیش‌تر است. حسن روحانی هم چندی پس از پیروزی در انتخابات، با بیان این‌که تورم در ایران به ۴۲ درصد رسیده است، درسخنانی در مجلس شورای اسلامی گفت:«اين اولين‌بار است که پس از دوران جنگ تحميلی، رشد اقتصادی ما در دو سال متوالی منفی است و در کنار رشد اقتصادی منفی، کشور با تورم بسيار بالايی روبه‌رو است؛ بيش‌ترين تورم در منطقه و شايد در جهان. کشور با تورم ۴۲ درصد و بي‌کاری روبه‌رواست.»

کاظم جلالی٬ رییس مرکز پژوهشهای مجلس ونماینده مردم سمنان نیز روز شنبه، یکم مردادماه گفت که «براساس آمار رسمی، نرخ تورم نقطه به نقطه خرداد ۹۱ با خرداد ۹۲، ۶۱ درصد است و این رقم بسیار بالایی است». تورم نقطه به نقطه یعنی مقایسه تورم در یک ماه با تورم همان ماه در سال پیش.

با حمید که در یک کارگاه تولید پوشاک کار میکند درباره این آمارها حرف می‌زنم،میگوید:«من از این آمارها سر در نمیآورم اما میفهمم که خرج هر روز یک سفره افطار معمولی برای ۴ نفر زیر ۲۰ هزار تومان نمیشود». او همسر و یک فرزند خردسال دارد و در منزل مادر سالمندش در خیابان سلسبیل تهران زندگی میکند. درآمد ماهیانه حمید ۸۰۰ هزار تومان است و در خانه آن‌ها همه به جز فرزند کوچکش، روزه میگیرند.

می گوید:«درست است که کرایه خانه نمی‌دهیم، اما هزارجور خرج دیگر داریم. خرج خورد و خوراک یک طرف، خرج دکتر و داروی مادرم هم یک طرف. رو راست بگویم، سر ماه یک چیزی هم به خودم بدهکار میشوم.»

برای حمید، زهرا و همه کسانی که افزایش حقوق و درآمد ماهیانه‌شان حتی کسری از افزایش تورم هم نیست، این اعداد خیلی معنی‌دار است و هر باری که برای خرید به فروشگاه می‌ر‌وند، در کیسه‌های کم‌تری که هنگام خارج شدن در دست می‌گیرند محسوس است؛ برای مثال، اگر گزارش‌های بانک مرکزی را ملاک قرار دهیم، قيمت لبنيات در هفته اول تيرماه نسبت به هفته مشابه سال پیش ۴۳.۴ درصد، تخم مرغ ۶۸.۳ درصد، برنج ۶۳.۶ درصد، حبوبات ۱۰۷.۳ درصد، ميوه ۲۶.۱ درصد و سبزي‌هاي تازه ۷۲.۸ درصد افزايش يافته‌اند. درهمين مدت، گوشت قرمز۵۶.۲ درصد، گوشت مرغ ۱.۹ درصد، قند و شکر ۴۱.۸ درصد، چاي ۱۰۰.۵ درصد و روغن نباتي ۵۸.۲ درصد افزايش قيمت داشته‌اند.

مقامات دولتی هرسال پیش از شروع ماه رمضان از کنترل بازار حرف می‌زنند و وعده میدهند که گرانی در کار نخواهد بود؛ وعدهای که البته تحقق نیافتنش برای مردم و رسانه ها عادی شده است. دایر کردن بازارچه های ویژه ماه رمضان یکی از اقدامات هرساله دولت به بهانه کنترل قیمت‌ها است. بازاریان اما زیاد دل خوشی از این بازارچه ها ندارند و معتقدند شرایط را غیرعادی میکند؛ چنانچه احمد کریمی اصفهانی، دبیر کل جامعه انجمنهای اسلامی اصناف و بازارمی‌گوید:«کالاهای موجود باید به‌شکل عام و با قیمت مناسب و سراسری به دست مردم برسد. همین بازارچه ها وضعیت را غیرعادی میکنند. دولت باید قبول کند که نتوانسته است بازار را مدیریت کند و مقصر اصلی این گرانی ها به‌شمار می‌رود».

وزیر صنعت و معدن دست های پشت پرده را مسبب گرانی می‌داند و میگوید:«متاسفانه -گرانی- بنا به‌دلایلی رخ داد که البته این، موضوع نارضایتی را چند برابر میکند چون نمیتوان از پشت پرده این حوادث چیز زیاد و دقیقی برای مردم بازگو کرد». یکی از معاونان اوهم معتقد است برخی گرانیها در کشور«منطقی» است. محمدجواد تقوي رييس سازمان حمايت از مصرف کنندگان و توليدکنندگان در پاسخ به اين پرسش که چرا برخی کالاها مدام دچار نوسان قيمت و گرانی می‌شوند، گفته است: «قيمت يک کالا براساس عرضه و تقاضا در بازار تعيين می‌شود و مواقعی وجود دارد که ميزان تقاضا بالاتر از ميزان عرضه است».

او با اشاره به تقاضای بالای مردم براي کالاهايی چون برنج، روغن، شکر، مواد پروتئينی و لبنی در ماه رمضان، توضیح داده است: «برخی گرانی‌ها در کشور دلايل کاملامنطقی و اقتصادی دارند؛ برای مثال، گرانی محصولات پروتئينی از جمله مرغ، يک «گرانی منطقی» است چرا که براي توليد مرغ نيازمند واردات نهاده‌های دامی هستيم و قيمت این نهاده‌ها درجهان افزايش يافته است.»

از آمارها و اظهارنظرهای متناقض مسوولان که بگذریم، با این واقعیت ملموس روبه‌روهستیم که قیمت اقلام خوراکی ویژه ماه رمضان در مقایسه با سال پیش حدود دو برابرافزایش داشته است. این افزایش قیمتها البته از سوی مراجع رسمی هم اعلام و تایید شده اند؛ چنانچه انداختن یک سفره افطاری متوسط برای ۵ نفرشامل آش رشته یا شله قلمکار، هلیم، زولبیا بامیه، خرما، نان و پنیر و گردو و شله زرد در رمضان سال گذشته چیزی حدود ۲۷ هزار تومان هزینه دربرداشت اما حالا همان سفره نزدیک به ۴۰ هزارتومان خرج برمیدارد.

اگرهضم آمارهای اقتصادی و انواع نرخ تورم سخت باشد، ارزیابی زهرا خانم از قدرت خریدش دشوار نیست:«به خیالم مثل پارسال میشود با ۳۰۰هزار تومان سر و تهش را هم آورد اما الان ۶۰۰ هزار تومان باید هزینه کنم». او که مادر دو پسر و یک دختر است و شوهرش در یک مغازه ابزارآلات کار می‌کند، اعتقاد دارد نذر را اگر ندهی دامن‌گیرت میشود. شب ها گریه میکند که مبادا اگر نتواند نذرش را بدهد بلایی سر پسرش بیاید.

میپرسم نمیشود امسال عذری بیاوری و یک نفر دیگر هزینه را بدهد؟ صدایش میلرزد:«از مسجد محل زنگ زدند گفتند" شما برای شب نوزدهم آماده ای؟ ما داریم روی منبر اعلام میکنیم شب ضربت خوردن افطاری میدهیم". آب شدم پای تلفن. خدا شاهد است که عرق از پشت کمرم میچکید، چی میگفتم؟ میگفتم ندارم، شرمنده؟ پولی که کنار گذاشتهام اندازه گردوی نان و پنیرم هم نمیشود؟ رویم نشد اما و اگر بیاورم. گفتم به روی چشم. حالا من مانده ام و حوضم».