«حلوا سیاه اردبیل» حلوایی به انرژی‌زایی سوخت موشک

مینا کشاورز، شهروند خبرنگار، اردبیل 

یکی از سوغاتی‌های کمتر شناخته شده شهر اردبیل حلوا سیاه یا «قره حالوا» است که در تهیه آن از مواد اولیه مقوی و بسیار مفیدی مثل جوانه گندم، کره حیوانی محلی، شیره عسل، آرد سبوس دار و همچین ادویه جات و پودر پسته، گردو و نارگیل استفاده می‌شود. این مواد خود به تنهایی به اندازه کافی مفید و مقوی هستند اما ترکیب آنها برای تهیه حلوا سیاه که حداقل نیاز به پنج ساعت زمان برای پخت نیز دارد موجب تولید حلوایی می‌شود که یکی از تولید کنندگان آن در شهر اردبیل درباره‌اش با لبخند می‌گوید: «حلوا سیاه آنقدر انرژی زا است که می توان از آن در تهیه سوخت موشک استفاده کرد.»

این حرف آقای عزیزی از تولیدکنندگان سرشناس حلوا سیاه در اردبیل اگر چه به شوخی و مطایبه گفته می شود اما این حلوای مقوی که قدمت تهیه و تولید آن در شهر اردبیل به حدود 100 سال پیش باز می گردد یکی از خوراکی های مفید اهالی شهر بسیار سردسیری اردبیل در طول زمستان بود که با آن انرژی و گرمای مورد نیاز بدن خودشان را تامین می کردند.

طبق گفته کارشناسان تغذیه عسل با خاصیت انگل زدایی، کره با خاصیت انرژی زایی، جوانه گندم سرشار از ویتامین و املاح مختلف و آرد به عنوان یکی از مهمترین گروههای غذایی در مجموع باعث می شود طبع حلوای سیاه گرم باشد و برای درمان سردی و بیماریهای مرتبط با آن استفاده شود.

طبق گفته قدیمی های شهر اردبیل حلوا سیاه از حدود پنجاه سال پیش به این طرف در مغازه ها و فروشگاه هایی که مخصوص تهیه و فروش این حلوا هستند به مشتریان و مسافران و گردشگران عرضه می شود. اما پیش از آن این حلوا به عنوان یکی از خوراکی های اصلی دست پخت زنان و مادران اردبیلی بود که در طول تابستان و بهار آماده می شد تا برای زمستان های سخت و سرد این شهر به عنوان بخشی از ذخیره غذایی مصرف شود.

این غذا سرشار ازکالری ، پروتئین ، کربوهیدرات، چربی و به مقدار کافی ویتامینهای C-B و املاح کلسیم، فسفر ، منیزیم و اسیدهای آمینه است.

مواد اولیه ای که در ترکیب حلوای سیاه استفاده می شود این خوراکی را حاوی ویژگیهای درمانی فراوانی به خصوص برای اهالی و ساکنان مناطق سردسیری و کوهستانی مانند استان اردبیل کرده است. طبق نظر کارشناسان تغذیه از آنجا که آب و هوای این منطقه در اکثر ماههای سال سرد است استفاده از گروههای غذایی با طبع گرم می تواند در پیشگیری از امراض فصلی و آب و هوایی و درمان آنها موثر باشد.

حلوا سیاه به دلیل نحوه مخصوص پخت طولانی مدت و ترکیباتی که دارد دارای ماندگاری تقریبا طولانی مدتی است، این حلوا می تواند در دمای هوای منطقه ای مانند اردبیل تا چهار ماه بدون شکرک زدن و فاسد شدن باقی بماند. در هنگام مصرف نیز با مقداری حرارت جزئی می توان آن را به شکل تازه برگرداند و استفاده کرد.

پخت این حلوا به شیوه ای سنتی و در ظروفی مسی با نام تیان که از گذشته های دور تا کنون به دست صنعتگران اصفهان ساخته می‌شود، انجام می شود، پخت حلوا باید با شعله آرام باشد و این کار نزدیک به پنج ساعت زمان نیاز دارد.

این روزها در شهر اردبیل حدود 30 محل کسب وجود دارد که کار اصلیشان تهیه و تولید و فروش حلوا سیاه است. بیشتر این فروشگاه ها در خیابان شیخ صفی اردبیل و در منطقه مجاور و روبروی بقعه شیخ صفی که به عنوان یک اثر تاریخی مهم به ثبت جهانی هم رسیده است، قرار دارند.

تعداد زیادی از گردشگرانی که هر سال به شهر اردبیل سفر می کنند برای دیدن بقعه زیبای شیخ صفی به این خیابان می روند و همانجا با حلوا سیاه هم آشنا می شوند.

با این حال و با وجود کیفیت و ویژگی های بسیار زیاد حلوا سیاه، اما این سوغاتی شیرین و خاص اردبیل هنوز انطور که باید در بین گردشگران و اهالی دیگر شهرهای ایران شناخته شده است. تولید کنندگان این حلوا از کوتاهی های صورت گرفته در این زمینه گله می کنند و می گویند چرا حلوا سیاه اردبیل مانند سوغاتی های شهرهای دیگر مثل گز اصفهان، باقلوا و قطاب یزد، شیراز، سوهان قم، شیرینی های تبریز، حلوای هویج و نقل ارومیه و ... معروف نشده است.

این فروشندگان می گویند همه گردشگرانی که به اردبیل می آیند فقط عسل را به عنوان سوغاتی شهر ما می شناسند در حالی که عسل همه جای ایران پیدا می شود اما حلوا سیاه تنها سوغاتی است که در هیچ شهر دیگری از ایران جز اردبیل تولید نمی شود و به همین دلیل آنها معتقد هستند باید برای شناساندن و تبلیغ حلوا سیاه تبلیغات بیشتری انجام شود.