چرا حرف های ظریف درباره جیسون رضائیان عجیب نبود؟

 

 

دردسر تازه  وزیر امور خارجه ایران از چهارشنبه 9 اردیبهشت شروع شد، بعد از پخش مصاحبه اش با چارلی رز، مجری مشهور تلویزیون پی بی اس آمریکا، در پاسخ به سوالی درباره جیسون رضائیان.

او یک جمله ساده گفت: "ما در ایران هیچ کسی را به خاطر عقیده اش زندانی نمی کنیم." این جمله به شدت با واکنش خشمگین فعالان مدنی، روزنامه نگاران و فعالان سیاسی مواجه شد.

این نخستین بار نیست که مقام های دولت ایران به خاطر پاسخ هایشان درباره جیسون رضائیان مجبور به دروغ گفتن می شوند.

مهرماه 1393 حسن روحانی، رئیس جمهور ایران هم در گفت و گو با کریستین امان پور، وقتی با پرسشی درباره جیسون رضائیان مواجه شد، گفت:" گمان نمی کنم فردی به خاطر روزنامه نگاری یا فعالیت رسانه ای در ایران بازداشت شده باشد."

اظهاراتی که با اعتراض تند روزنامه نگاران ایرانی مواجه شد و 135 روزنامه نگار در نامه ای به رئیس جمهور ایران، اظهارات او را خلاف واقع دانستند.

محمد جواد ظریف همچنین پیش از مصاحبه به چارلی رز، در دانشگاه نیویورک گفته بود جرم جیسون رضائیان خیلی جدی است و " یک عامل اطلاعاتی پایین رتبه تلاش کرده از او بهره برداری کند."

این اظهارات نشان می دهد که از نظر مقام های دولت ایران، گزارش های منتشره رسانه های تندرو نزدیک به سپاه درباره جیسون رضائیان که خبرنگار واشنگتن پست را متهم به جاسوسی کرده اند، به واقعیت نزدیک هستند.

اما علاوه بر بحث های مربوط جیسون رضائیان، به این نخستین بار نبود که سخنان ظریف درباره مسائل حقوق بشر در جامعه ایران چنین دردسرساز می شود.

28 اسفند 92 او در پارلمان اتریش گفت که ما در ایران اعدام سیاسی نداریم. این جمله با واکنش تند فعالان حقوق بشر مواجه شد ولی واکنش ها در دو روز گذشته، نسبت به آن دوران تندتر بوده است.

برخی از روزنامه نگاران مشهور ایران مانند بهمن احمدی امویی با نوشتن یادداشت های فیس بوکی از خاطرات زندان در ایران گفتند. بسیاری از کاربران فیس بوک و توییتر هم نام روزنامه نگاران زندانی را برای وزیر امور خارجه ایران نوشته اند.

دامنه واکنش ها در شبکه های اجتماعی مجازی چنان بالا گرفت که وزیر امور خارجه ایران امروز ناچار شد در صفحه فیس بوکش به آن واکنش نشان دهد.

او در توضیح نوشته است که اظهاراتش فقط درباره جیسون رضائیان، خبرنگار واشنگتن پست که در ایران زندانی است، بوده. او پاسخش را "مشخص، دقیق و ضروری" توصیف کرده و تاکید کرده "وضعیت جیسون رضائیان، این روزها بهانه چندین اصلاحیه در سنای آمریکا برای مقابله با توافق هسته ای شده است."

جواد ظریف با وجود اینکه از ایرانیان خواسته "آب ر ا به آسیاب جنگ طلبان خارجی که از جبهه نرفتن بنده تا توقیف یک کشتی متخلف تا دستگیری یک یا چند فرد را بهانه ای برای ادامه تنش و بحران قرار داده اند، نریزیم" تاکید کرده "هیچگاه نخواسته ام حرف های من کسی را از هر جناح و دیدگاهی در کشور آزرده کند."

جمله پایانی ظریف در واقع کوششی است برای به دست آوردن دل منتقدان، با این حال مرور واکنش های اولیه به این توضیح ظریف نشان می دهد حداقل در فضای مجازی، معترضان به وزیر امور خارجه چندان قانع نشده اند.

استدلال مخالفان ساده است. آنها با استناد به گزارش های متعدد سازمان های بین المللی حقوق بشری و رسانه ها درباره بازداشت روزنامه نگاران، فعالان سیاسی و مذهبی، سخنان ظریف را یک دروغ آشکار می دانند که قبلا محمود احمدی نژاد به زبان فارسی می گفت، حالا محمدجواد ظریف به زبان انگلیسی تکرارش می کند.

در نمونه هایی مشخص آن به گزارش سازمان بدون مرز اشاره دارند که ایران را به عنوان یکی از پنج زندان بزرگ جهان برای روزنامه نگاران معرفی کرده است. در گزارش خانه آزادی پیرامون وضعیت آزادی مطبوعات در جهان در سال 2015 نیز ایران با رتبه 191 در میان 199 کشور قرار دارد.

مخالفان همچنین می گویند اگر ظریف به خاطر فرار از فشارهای داخلی، خشم قوه قضائیه یا مجلس ایران ناچار به دروغ گفتن است، بهتر است که سکوت کند و یا اینکه مسئولیت این اقدامات را نپذیرد و بگوید قوه قضائیه در ایران مستقل است و چنین رفتارهایی خارج از کنترل دولت است.

اما موافقان محمد جواد ظریف هم استدلال هایی دارند. آنها می گویند موقعیت دولت روحانی و محمدجواد ظریف در عرصه سیاست داخلی ایران شکننده است. اگر آنها حرفی خلاف میل تندروها بزنند، ممکن است از سوی مجلس و رسانه های تندرو تحت فشار قرار گیرند و یا اینکه با خشم رهبر جمهوری اسلامی مواجه شوند.

موافقان وزیر امور خارجه ایران همچنین می گویند ظریف با این تاکتیک ها می کوشد فرصت مانور به مخالفان خود ندهد و فضا را همچنان مساعد نگه دارد تا بتواند توافق هسته ای با غرب را در داخل کشور بفروشد و وضعیت پیچیده تر نشود.

با این حال محمدجواد ظریف در جوابیه اش تاکید کرده که پاسخش ضروری و دقیق بوده است. این توصیف ها یعنی او مسئولیت گفته هایش را می پذیرد و حداقل در این مورد، مانند رئیس قوه قضائیه ایران و رسانه ها و نهادهای امنیتی و نظامی تندرو فکر می کند.

برای اثبات چنین ادعایی می توان نشانه های بیشتری یافت. او تیرماه 93، در جلسه هماهنگی ستاد حقوق بشر ایران با انتقاد شدید از رویکرد غربی ها در زمینه حقوق بشر، این کشورها را متهم کرده که با بهانه های حقوق بشری دنبال تخریب ایران هستند. در این جلسه، «محمدجواد لاریجانی»، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه ایران نیز حضور داشت. لاریجانی در سال های اخیر مهم ترین مدافع سیاست های حقوق بشری ایران بوده است.

ظریف در این جلسه گفت: "غرب از طریق تکیه بر بحث حقوق بشر، قدرت جمهوری اسلامی ایران را نشانه گرفته است و آنها می خواهند دقیقاَ در جایی که ما می توانیم نقش‌آفرینی کنیم با بهانه های حقوق بشری نقش ما را خراب کنند."

بهمن ماه سال 92 نیز پس از آنکه دیدار کاترین اشتون، مسوول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا با برخی فعالان حقوق بشری از جمله «نرگس محمدی» و نیز «گوهر عشقی»، مادر ستار بهشتی، وبلاگ‌نویس منتقد ایرانی که دوسال پیش زیر شکنجه ماموران امنیتی به قتل رسید، با واکنش اصول‌گرایان مواجه شد، محمدجواد ظریف با اصول‌گرایان همراهی کرد و علیه اشتون و فعالان حقوق بشری ایران موضع گرفت.

با توجه به این سوابق، هنگامی که چهارشنبه گذشته محمدجواد ظریف در واکنش به سوال چارلی رز درباره جیسون رضائیان با لحنی اصولگرایانه گفت: "افرادی که جرايمی مرتکب می‌شوند يا قوانين کشور را نقض می‌کنند، نمی‌توانند پشت اينکه روزنامه‌نگار يا فعال سياسی هستند، پنهان شوند"، نباید چندان شگفت زده شویم. او در گفتن چنین جملاتی سابقه دار است، همچنانکه جمهوری اسلامی در نقض حقوق بشر سابقه دارد.