دولت معجزه هزاره سوم و آب آشامیدنی گران ولی ارزان‌تر از گذشته!

برای مردمی که آب یک نعمت به حساب می‌آمده، برخورداری از این نعمت در همیشه تاریخ یک دغدغه بوده است. مردم ایران وابسته به آبی بوده‌اند که در بیش‌تر موارد از دل زمین بر‌می‌آمده تا آسمان. قنات می‌ساختند، چاه می‌کندند، آب انبار می‌ساختند و برای تصاحبش می‌جنگیدند. دسترسی به آب، ثروت و قدرت می‌آورد و محرومیت از آن، نابودی بود. آنچه آب را برای ایرانی‌ها قیمتی‌ترمی‌کرد این بود که برای به دست آوردن آن باید هزینه‌ می‌کردند. ایران سرزمین نیمه خشکی است. امروز سهم سرانه آب در ایران یک هزار و ۹۰۰ متر مکعب است، در حالی که متوسط جهانی آن 4برابر این رقم و برابر7هزار و۶۰۰ متر مکعب است.

در حالی که برای دسترسی به هرمترمکعب آب، دولت باید هزینه قابل توجهی بپردازد، ساکنان کلان‌شهر تهران در مرداد ماه امسال رکورد تاریخی مصرف را با 3میلیون و ۴۲۰ هزار متر مکعب شکستند، یعنی هر نفر حدود ۴۰۰ لیتر در روز. این در حالی است که بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، از میان ۲۱ میلیون و ۱۸۵ هزار خانوار در کشور، نزدیک به 2 میلیون خانوار، یعنی بیش از ۷ میلیون نفر محروم از آب لوله کشی تصفیه شده هستند و مجبور به استفاده از آب چاه، چشمه و قنات.

در کشوری که هر متر مکعب آب ارزش‌مند است، پیدا کردن آمار مصرف آب راحت نیست. مقام‌های دولتی شلخته‌وار آمار می‌دهند و همه چیز تقریبی و نسبی، اغراق شده و یا کم‌تر بیان شده است. براساس آمارهای ارایه شده، می‌دانیم در حالی که متوسط مصرف آب آشامیدنی سرانه در جهان سالیانه یک متر مکعب و برای بهداشت ۱۰۰ متر مکعب است، ایرانی‌ها ۷۰ تا ۸۰ درصد بیش از این مقدار مصرف می‌کنند. باز می‌دانیم در حالی که میانگین مصرف سرانه آب در جهان (کشاورزی، صنعتی و خانگی‌) ۵۸۰ متر مکعب است، در ایران این رقم دست کم یک هزار و۳۰۰ متر مکعب است.

هرچه باشد، تردیدی نیست که مردمان این سرزمین خشک، خود را در رفاه آبی می‌بینند، اگر نمی‌دیدند که چنین آن را تلف نمی‌کردند. بیش‌تر آب مصرفی در کشور سهم بخش کشاورزی است؛ حدود 92درصد. آن هم کشاورزی که سالانه حدود۴۰ میلیارد متر مکعب آب را هدر می‌دهد.

به گفته مسوولان، میانگین مصرف سرانه آب آشامیدنی (تصفیه و لوله کشی شده) در ایران ۲۵۶ لیتر در روز است ولی آمار سرانه جهانی ۱۴۲ لیتر. مردمی که یک چهارم منابع آب را دارند، دو برابر میانگین جهانی مصرف می‌کنند!!!

بر اساس آمارهای موجود، سالانه حدود ۹۵ میلیارد متر مکعب آب در ایران مصرف، و گفته می‌شود سهم آب لوله‌کشی شهری و روستایی از مصرف کل حدود هفت و نیم میلیارد متر مکعب است. وقتی در ماه‌های پایانی سال ۱۳۸۹ طرح تحول اقتصادی یا همان حذف تدریجی یارانه‌ها اجرا شد، تصور این بود که کاهش قابل توجهی در مصرف بنزین، نفت، گاز، نان، آب و برق رخ دهد. در ابتدا هم چنین بود. ولی به دلایلی که در آینده توضیح خواهیم داد و در نتیجه تورم فزاینده، شیب صعودی مصرف پس از مدتی دوباره ادامه پیدا کرد.

قیمت هر متر مکعب برای مصرف خانگی که پیش از اجرای طرح تحول اقتصادی حدود ۸۰ تومان ازای هر متر مکعب بود، به میانگین ۲۵۰ تومان به ازای هر متر مکعب رسید. این افزایش سه برابری قیمت آب، جایگاه آن را در سبد مصرفی خانوار تغییر داد و خانواده‌های ایرانی را واداشت تا در مصرف آن صرفه جویی کنند. اما ۲۵۰ تومان سال ۹۰ کجا و ۲۵۰ تومان امروز کجا! در ابتدای آن سال با پول ۴ متر مکعب آب می‌شد یک دلار خرید، ولی امروز برای خریدن همان یک دلار معادل قیمت بیش از ۱۲ متر مکعب را لازم دارید. درمدلی ساده، مفهوم این تغییر قیمتی این است که قیمت هر متر مکعب در سال ۱۳۹۲ به نسبت سال ۱۳۹۰ حدود دو سوم کاهش یافته و به همان قیمت سال ۱۳۸۹ رسیده است.

ولی این در حالی است که وضعیت برای شرکت آب و فاضلاب کشور که مسوول بهره‌برداری آب آشامیدنی و فروش آن است، نه تنها بهتر نشده بلکه بدترهم شده است. یعنی تغییرات قیمتی، برعکس و به ضرر دولت کار کرده‌اند و هزینه‌ تولید هر متر مکعب آب آشامیدنی چند برابر سال ۱۳۸۹ شده است. مدتی قبل و پیش از تحویل امور اجرایی کشور به دولت جدید، «مهدی ثمره هاشمی»، معاون وزیر نیروی دولت محمود احمدی نژاد (همان معجزه هزاره سوم) اعلام کرد که قیمت تمام شده آب آشامیدنی به بیش از ۹۰۰ تومان رسیده است. اگر قیمت تمام شده هر متر مکعب آب را همان ۹۰۰ تومان بگیریم و قیمت پرداختی آن برای هر خانواده ایرانی را هم با قدری تسامح ۳۰۰ تومان، و سپس این دو عدد را ضرب در مصرف سالانه آب آشامیدنی در کشور، یعنی هفت و نیم میلیارد متر مکعب کنیم، نتیجه‌اش این می‌شود که هزینه تمام شده آب برای دولت 6هزار و ۷۵۰ میلیارد تومان و بهای پرداخت شده از سوی مصرف کنندگان 2هزار۲۵۰ میلیارد تومان است. اختلاف بین این دو رقم هم می‌شود یارانه یا همان سوبسید پرداختی از سوی دولت که 4هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. این یک حساب سرانگشتی است.

به لطف دولت معجزه هزاره سوم، در حالی که مردم ایران هر سال چند هزار میلیارد تومان یارانه مستقیم می‌گیرند، فقیرتر شده‌اند و در همان حال دولت هم هم‌چنان به روال گذشته رقم بالایی یارانه می‌پردازد. اسمش را فقط معجزه می‌شود گذاشت.