شایا گلدوست
نشریات مربوط به جامعه رنگین‌کمانی عموما نشریاتی هستند که نه تنها برای مخاطبان هم‌جنس‌گرا، دوجنس‌گرا و ترنس، اینترسکس و در کل افراد کوئیر نوشته و منتشر می‌شوند بلکه مخاطبان غیر رنگین‌کمانی را نیز هدف خود قرار داده و سعی می‌کنند آگاهی و دانش عموم جامعه را درباره موضوعات جنسی و جنسیتی افزایش دهند.
معمولا این نشریات در سراسر دنیا به موضوعات پیرامون جامعه رنگین‌کمانی، اخبار و اتفاقات مربوط به این قشر و تولید محتوای علمی، آموزشی و تفریحی می‌پردازند. اولین مجله هم‌جنس‌گرایان مرد در ایالات متحده با نام «مجله وان» (One magazine) در سال ۱۹۵۳ منتشر شد.
متاسفانه در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی، نه تنها هیچ نشریه و رسانه آزادی مختص به جامعه رنگین‌کمانی وجود ندارد بلکه حتی نشریات محدودی که هنوز توقیف نشده و اجازه کار دارند، زیر فشار سانسور و ممیزی‌ها اجازه پرداختن به مطالب و موضوعات مربوط به این قشر را ندارند، مگر در جهت منفی، نفرت‌پراکنی و تشدید شرایط سخت این افراد در جامعه ایران.
با این وجود، طی ده‌های گذشته بوده‌اند انگشت‌شمار مجلات، نشریات و ماه‌نامه‌هایی که به شکل زیرزمینی و عموما از خارج از ایران توسط فعالان رنگین‌کمانی به تولید محتوای اختصاصی پرداخته‌اند؛ نشریاتی که با افزایش شمار کاربران فضای مجازی و اینترنت توانسته‌اند عرصه‌ای برای حضور و فعالیت‌های اجتماعی و حقوقی و گاه سیاسی مرتبط با جامعه رنگین‌کمانی ایجاد کنند. در این گزارش نگاهی می‌اندازیم به برخی از شناخته شده‌ترین این نشریات از سال‌های گذشته.
«هومان» نخستین نشریه هم‌جنس‌گرایان ایرانی است که در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۶۷ با تلاش تعدادی از افراد هم‌جنس‌گرای ایرانی در استکهلم سوئد شکل گرفت.
این نشریه در آغاز، فعالیت خود را با وب‌سایت هومان آغاز کرد. سپس در آذر ۱۳۶۹ به صورت چاپی منتشر و پس از انتشار ۱۸ شماره، تعطیل شد. حضور هومان با طرح مسایل مربوط به هم‌جنس‌گرایان، در زمان خود یک حرکت تابو‌شکنانه بود و در نهایت راه را برای حضور سایر نشریه‌های مشابه هموار کرد.
در متن انتشار یافته با عنوان «آغاز سخن» در نخستین شماره هومان آمده است: «ما از همه انسان دوستان، حقیقت‌گرایان، روشن‌فکران و گروه‌های سیاسی و اجتماعی می‌خواهیم که همه هم‌وطنان پنبه‌ها را از گوش خود به در کنند. در این رابطه، قبل از همه، گروه‌هایی که ادعای دفاع از انسان، آزادی و دموکراسی دارند، مسوول هستند. ما می‌خواهیم که به ما حق دفاع از خود داده شود و ما و احساسات‌مان را انکار نکنند. ما برای برقراری دموکراسی و اجرای قوانین حقوق بشر در ایران مبارزه می‌کنیم.»
«سکاف» در روز ۲۱ خرداد ۱۳۸۱ شروع به فعالیت کرد. این مجله اینترنتی که نام سه کاف (سه‌کاف، 3کاف) را برای خود انتخاب کرده بود، خود را این گونه معرفی می‌کرد: «سیاسی نیست اما در شرایطی که انتخاب رنگ کفش و لباس سیاسی تلقی می‌شود، صد البته کار سکاف که درست در نقطه مقابل آموزش‌های آقایان است، رنگ و بوی سیاسی به خود می‌گیرد.»
در مجموع ۴۱ شماره از سکاف (۴۰ شماره و یک ویژه‌نامه در اسفند ۱۳۸۲) منتشر و در فروردین ۱۳۸۳، در چهلمین شماره، توقف انتشار آن اعلام شد. سکاف در ۴۱ شماره خود به بیش هزار و ۲۰۰ سوال جنسی خوانندگان جواب داد. همین‌طور کتاب «کاماسوترا» و «دیوان سیدجعفر خاکشیر»، شاعر فکاهی‌سرای اصفهان را هم در اختیار خوانندگان قرار داد.
«ماها»، نشریه‌ای از داخل مرزهای ایران که در آذر ۱۳۸۳، نخستین شماره خود (مجله الکترونیکی هم‌جنس‌گرایان ایران) را به دست خوانندگان و علاقه‌مندان رساند. این نشریه تنها به‌صورت الکترونیک منتشر می‌شد و از طریق پست الکترونیک به دست خواننده خود می‌رسید. روی نخستین جلد ماها، این عبارت به چشم می‌خورد: «ماها، اولین مجله مخصوص هم‌جنس‌گرایان ایرانی.»
از ابتدا قرار بر این بود که در ۱۲ شماره منتشر شود اما ماها در شهریور۱۳۸۵ با انتشار شماره بیست و یکم، به فعالیت خود پایان داد. این مجله تلاش کرد تا به واسطه‌ای برای حضور و مشارکت بیشتر اعضا و گروه‌های مختلف جامعه رنگین‌کمانی با یک‌دیگر تبدیل شود. اعضای جامعه رنگین‌کمانی و فعالان این حوزه هنوز هم معتقد هستند که ماها در پیشبرد هدف خود موفق بوده است. شاید یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اقدام آن این بود که صدای جامعه رنگین‌کمانی را از داخل مرزهای ایران منعکس می‌کرد.
«چراغ» کار خود را از فروردین ۱۳۸۴ آغاز کرد. شاید این مجله یکی از نام‌آشناترین نشریات جامعه رنگین‌کمانی فارسی زبان باشد. این مجله در ۷۸ شماره تا شهریور ۱۳۹۲ به کار خود ادامه داد. چراغ در آغاز به سردبیری «پیام شیرازی» شروع به کار کرد. در اولین شماره این مجله، ذیل عنوان «سخن سردبیر» آمده بود: «گذر و انتخاب راه یک سوال همیشگی در تاریخ بوده است که از ازل با آن دست و پنجه نرم می‌کرده‌ایم. آیا درست می‌روم؟ آیا نتیجه‌ای دربر خواهد داشت؟ آیا کسی هست که مرا یاری کند؟ این‌ها نگراني‌هايی هستند که زمان انتخاب یا فکر کردن در مورد یک راه به ذهن می‌رسند که گاهی نیز موجب پریشانی هستند و یا در میان راه چشم از همه چیز شسته و بر‌خواهید گشت. راه گاهی اوقات تاریک است، گاهی سنگلاخ و زمانی مسدود می‌شود. زمانی می‌رسد که راه باور نکردنی است یا بسیار مسخره. گاهی تنگ و گاهی پر از دشمن و یا پر از انتظارهای کشنده. اما راه راه است و نیاز به راه‌پیما دارد. ما با تمام این سوالات راه‌مان را برگزیده‌ایم و به درستی و حقیقت آن ایمان راسخ داریم و می‌خواهیم که در راه شما همراه شما و چراغ روشنایی‌تان باشیم.»
«دلکده»، ماه‌نامه ادبی اجتماعی هم‌جنس‌گرایان ایرانی در دی‌ماه ۱۳۸۴ شماره نخست خود را به دست مخاطبان رسانید. گردانندگان نشریه به‌روشنی اعلام کردند که خواستار مشارکت خوانندگان برای گرداندن نشریه هستند. در شماره نخست دلکده، در «سخن آخر» چنین آمده بود: «این مجله، دلکده را تا ۱۲ شماره به صورتی که می‌بینید، برای شما تهیه می‌کنیم اما بعد از آن بستگی به شرایط روز خواهد داشت که آیا این مجله ادامه خواهد داد یا نه.»
این ماه‌نامه ادبی اجتماعی تا شماره آخر خود در دی ۱۳۸۵، به نشر آثاری از هم‌جنس‌گرایان و بازنشر مطالبی از رسانه‌های دیگر پرداخت.
«هم‌جنس من» اما تمرکز خود را بر مسایل لزبین‌های ایرانی گذاشت. به این دلیل که احساس می‌کرد به اندازه کافی به مسایل و موضوعات مربوط به زنان هم‌جنس‌گرا پرداخته نمی‌شود. این امر از تصاویر روی جلد مجله گرفته تا محتوای انتشار یافته قابل درک بود. ۱۰ شماره از این مجله قابل دسترس است و به نظر می‌رسد که در ۲۷ اردیبهشت ۱۳۸۷ به فعالیت خود پایان داده است.
«رنگین‌کمان» با نخستین شماره در دی ۱۳۸۵ و پس از پایان کار دلکده و ماها، بر حسب ضرورت موجود، فعالیت خود را آغاز کرد. با وجودی که از رنگین‌کمان نمی‌توان به‌عنوان یک نشریه حرفه‌ای یاد کرد و به همین واسطه، با معیارهای یک نشریه استاندارد هم قابل بررسی نیست اما فعالان جامعه رنگین‌کمانی تاکید می‌کنند که تولید و انتشار هر محتوایی در جهت اطلاع‌رسانی و آگاهی‌سازی درباره جامعه رنگین‌کمانی فارسی زبان، تاثیر‌گذار و قابل ستایش است.
«ندا» (نشریه دگرباشان ایرانی) دی ۱۳۸۷ انتشار یافت. «آرشام پارسی»، مدیر مسوولی ندا و «فرخ نیک‌مرام» سردبیری آن را بر عهده داشتند و گروه نویسندگان زیر نظر «کوهیار نیک‌پندار» مشغول به فعالیت بودند.
رویه انتشار مطلب در نشریه ندا، نظم‌یافته و بدون افت و خیز بود و همواره میزان مشخصی مطلب در نشریه گنجانده می‌شد. نظم موجود در ساز و کار ندا، یکی از نقطه‌های قوت این رسانه بود که کمتر می‌توان در جاهای دیگر از آن سراغ گرفت. ۳۳ شماره از این نشریه در وب‌سایت آن قابل دسترس است و سی و سومین شماره که به نظر می‌رسد آخرین باشد، در آبان ۱۳۹۰ منتشر شده است.
«جنسیت و جامعه»، فصل‌نامه فرهنگی و اجتماعی که اولین شماره خود را در تابستان ۱۳۸۷منتشر کرد، در نسخه نخست، در توضیح آن آمده است: «مجله جنسیت و جامعه میدانی است برای بحث و گفت‌وگو حول آزادی جنسی، ابعاد روانی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی دخیل در جنسیت و بررسی رفتارها، علایق، نقش‌ها و خشونت جنسی و تاثیر هر کدام در زندگی فردی و اجتماعی، محرومیت‌های جنسی و تاثیر آن بر رشد فردی است.» هشت شماره از این فصل‌نامه قابل دسترس بوده و نسخه هشتم در بهار ۱۳۸۹ منتشر شده است.
«من مثل تو» اولین شماره خود را در پانزدهم مرداد ۱۳۹۱ انتشار داد. در وب‌سایت این مجله، ۱۱ شماره قابل دسترس است. به نظر می‌رسد که این مجله بیشتر به روایات و داستان‌های اعضای جامعه رنگین‌کمانی پرداخته است.
«اقلیت» دو ماه‌نامه اجتماعی‌فرهنگی اقلیت‌های جنسی ایران، از شهریور سال ۱۳۹۱ آغاز به کار کرد. این مجله که در ۱۲ شماره منتشر شد، نسخه آخر خود را در خرداد و تیر ۱۳۹۳ برای خوانندگان منتشر کرد. در سرمقاله نخستین نسخه اقلیت آمده است: «مشکل اساسی ما قبل از فهماندن مفاهیم اساسی اقلیت‌های جنسی به جامعه اکثریت، گوش ندادن آن‌ها به ما است. آن‌ها به ما گوش نمی‌کنند. آن‌ها نمی‌خواهند بدانند که ما وجود داریم. آن‌ها نمی‌خواهند حق ما را به رسمیت بشناسند، زیرا ما مطابق اصول سخن با افراد صحبت نمی‌کنیم. قرار ما برای انتشار اقلیت، دیکته شیوه درست زندگی یا آموزش یک طرفه بهداشت و سلامت روان نیست، ما برای اشتراک آگاهی‌ها بر پایه سه منبع اطلاعاتی انسان، یعنی تجربه، مشاهده و مطالعه شروع به نوشتن کرده‌ایم. آموزش رکن اصلی اقلیت است و تمرکز ما روی موضوعات اجتماعی خواهد بود. ما با شیوه اشتراک‌گذاری می‌خواهیم گفت‌وگویی را ترتیب دهیم بین نظرات و دیدگاه‌های مختلف، تا خواننده با موضوعاتی که تا کنون با آن‌ها روبه‌رو نشده است و نسبت به آن‌ها آگاهی کمی دارد، روبه‌رو شود.»
«مطالعات جنسیت»، فصل‌نامه علمی اجتماعی، شاید تازه‌ترین نشریه انتشار یافته در حوزه جامعه رنگین‌کمانی باشد که جلد نخست و شماره اول آن «ویژه پدیدارشناسی و هرمنوتیک جنسیت» است. مطالعات جنسیت یک نشریه آکادمیک با نگاهی نو به مسایل مربوط به جنسیت است که به طرح مسایل جدی و تئوریک در این زمینه می‌پردازد و هر شماره از آن، موضوع خاصی را بررسی می‌کند و مورد بحث قرار می‌دهد.
«خط صلح» ماه‌نامه‌ای حقوقی اجتماعی به صاحب امتیازی مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران است که در بسیاری از نسخه‌های آن به مسایل و‌موضوعات مربوط به جامعه رنگین‌کمانی می‌پردازد. این ماه‌نامه به رایگان در ایران توزیع می‌شود. امروزه مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران جزو معدود گروه‌های مدنی ایرانی است که علی‌رغم دشواری‌های متعدد، مطالب و دستاوردهای آموزشی و خبری خود را با هدف گردش آزاد اطلاعات به حالت چاپی در اقصی نقاط کشور و به ویژه مناطق حاشیه‌نشین توزیع می‌کند.
خط صلح فعالیت خود را از دی ۱۳۸۷ آغاز کرد و در حال حاضر ۱۳۲ شماره از این نشریه منتشر شده است. یادداشت، گفت‌وگو، گزارش میدانی، گزارش تحلیلی، گزارش تحقیقی و معرفی کتاب از جمله محتوایی هستند که این نشریه در هر شماره به مخاطبان خود ارایه می‌دهد. از مهم‌ترین اهداف خط صلح، به اشتراک‌گذاری آرا حول موضوع حقوق بشر بین علاقه‌مندان این حوزه در داخل و خارج کشور است. این نشریه تلاش می‌کند با ایجاد بستری بدون سانسور، زمینه طرح و تحلیل مباحث مرتبط با حقوق بشر، فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی را فراهم کند.
مطلب مرتبط:
لغت‌نامه مختصر اصطلاحات حوزه جنس و جنسیت
راهنمای حفظ حریم جنسی و جنسیتی رنگین‌کمانی‌ها در مراجعه به پزشک
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر