حال و هوای کریسمس در خیابان‌های تهران

وارطان هارطونیان، شهروند خبرنگار، مجیدیه، تهران

خیابان میرزای شیرازی (نادرشاه سابق) یکی از اصلی‌ترین خیابان‌های ارمنی‌نشین تهران است. این روزها بسیاری از فروشگاه‌های این خیابان رنگ و بوی کریسمس و سال نوی میلادی را به خود گرفته اند. ویترین مغازه‌ها پر است از عروسک‌های بابانوئل و پیاده‌روها هم در اشغال کاج‌هایی است که قرار است زینت‌بخش جشن سال نوی خانه‌های مسیحیان ایران باشد.

نه فقط این خیابان در مرکز تهران که خیابان‌های محله مجیدیه در شرق تهران هم که یکی از محله‌های قدیمی ارمنی‌های ایرانی پایتخت است نیز همین حال و هوا را دارد. بسیاری از اهالی این محله هم در تکاپوی جشن کریسمس و سال نو هستند. سالی که تا پایانش حدود 10 روز بیشتر نمانده است.

فروشندگان این دو خیابان فروشگاه‌های خود را از اول آذر ماه با کادوها، کاج‌ها و عروسک‌های بابانوئل و دیگر اجناس مناسب و مرتبط با این جشن می‌آرایند و خریداران نیز از همان روزها برای کریسمسی کردن خانه خود رهسپار بازار می‌شوند.

«ک» فروشنده یکی از فروشگاه‌های کادو فروشی در خیابان میرزای شیرازی در رابطه بازار کریسمس می‌گوید:«ما از اول آذر آماده فروش می شویم و جنس‌های مورد نیاز که البته بیشتر از 90 درصدشان وارداتی از چین هستند را تامین می‌کنیم. فروش هم تا روز دهم دی ماه ادامه دارد و بعد از آن به صورت کامل متوقف می‌شود، خریداران کالاهای کریسمسی هم البته تنها ارمنی‌ها و مسیحیان نیستند، بسیاری از مسلمان‌ها هم کاج و بابانوئل و کادوهای مربوط به این جشن را تهیه می‌کنند و این روزها را جشن می‌گیرند. می‌گویند چون جشن زیبا و شادی است. البته به نظرم این مساله چیز غیر عادی نیست، همانطور که ارمنی‌ها شب عید نوروز سفره هفت سین می‌اندازند یا در مراسم‌های مذهبی ما مثل محرم شرکت می‌کنند برخی از مسلمانان هم به جشن آنها علاقمند هستند.»

بیشتر مسیحیان دنیا، از جمله کاتولیک‌ها، پروتستان‌ها و بخش بزرگی از ارتدکس‌ها که بالغ بر 90 درصد مسیحیان دنیا را شامل می‌شوند، بر این باورند که تاریخ تولد حضرت میسح 25 دسامبر است. اما کلیسای ارمنی، که کلیسای مستقلی است و به هیچ یک از فرقه‌های ذکر شده بالا تعلق ندارد، مانند تعدادی دیگر از فرقه‌های مسیحی، معتقد است تاریخ تولد ایشان 6 ژانویه است. بر همین اساس ارمنی‌های ایران  به جای این که کریسمس را 5 روز پیش از سال نو جشن بگیرند، 5 روز بعد از آن جشن می‌گیرند.

برخی از جهانگردان و مستشرقان که در سده‌های گذشته از مناطق ارمنی‌نشین ایران نظیر جلفای اصفهان دیدار کرده‌اند، در وصف مراسم و آیین‌های مذهبی ساکنان آن نواحی آورده‌اند که ارمنی‌های ایران  برخلاف سایر فرق مسیحی، زمان برگزاری کریسمس را در 6 ژانویه جشن می‌گیرند. به عنوان مثال جووانی فرانچسکو کارری، جهانگرد ایتالیایی که در قرن هفدهم از ایران دیدار کرده در سفرنامه خود به این موضوع اشاره کرده است.

درباره علت تفاوت در روز کریسمس بین ارمنی‌های ایران  و دیگر مسیحیان مرحوم آرداک مانوکیان، اسقف اعظم ارمنی‌های ایران  تهران، در کتاب جشن‌های کلیسای ارمنی، نوشته است: «پس از سده چهار میلادی بود که به تصویب کلیسای کاتولیک روم، میلاد مسیح (ع) را در 25 دسامبر و تعمید را در ششم ژانویه جشن گرفتند. تا پیش از آن همگی ششم ژانویه را به عنوان میلاد مسیح (ع) و تعمید گرامی می‌داشتند.»

روبرت صافاریان مستندساز و نویسنده ارمنی ساکن تهران چند سال پیش در مطلبی در وبلاگ خود در رابطه با همین تفاوت‌ها میان جشن سال نوی ارمنی‌های ایران  و دیگر مسیحیان نوشته بود:« اگر دوست ارمنی دارید، یادتان باشد، روز 25 دسامبر، یعنی روزی که همه رادیوها و تلویزیون‌ها و روزنامه‌ها از کریسمس می‌گویند و می‌نویسند و عید میلاد حضرت مسیح را به هموطنان مسیحی تبریک می‌گویند، به او زنگ نزنید و کریسمس را به او تبریک نگویید؛ چون روز 25 دسامبر در خانه ارمنی‌ها هیچ خبری از عید نیست. کریسمسِ ارمنی‌ها روز 6 ژانویه است که احتمالاً هیچ‌کس به خانه‌شان زنگ نمی‌زند و آن را تبریک نمی‌گوید!»

صافاریان همچنین درباره دیگر آئین‌های مرسوم این جشن نیز نوشته است:«ارمنی‌های ایران در شب کریسمس خودشان (یعنی 6 ژانویه) غالباً برنج و کوکو سبزی و ماهی می‌خورند و ما از بچگی فکر می‌کردیم این از سنت‌های کریسمس است؛ تا این که مرزهای ارمنستان باز شد و فهمیدیم اهالی آن‌جا چیزی به اسم کوکو سبزی ندارند و این رسم ارمنی‌های ایران است و کوکو سبزی یک غذای ایرانی است!»

اگر چه این روزها بر اساس تقویم قمری در ایران همزمان با ماه صفر و یکی از ماه‌های عزاداری در مذهب تشیع است (برای روز اربعین، چهلمین روز شهادت امام حسین و همچنین فوت پیامبر اسلام و شهادت امام صادق امام ششم شیعیان) اما مسیحیان ایرانی بدون مشکلی خاص مشغول آماده شدن برای جشن‌های ویژه خود برای سال نو میلادی هستند. جشنی که رد پای حال و هوای پر از رنگ و نور آن به برخی خیابان‌های مرکزی پایتخت هم رسیده است.