داربست‌های مرمت عالی قاپو 11 ساله شدند

 دانیال کهن، شهروند خبرنگار، اصفهان

مرمت «عالی قاپو» از اواسط دهه 80 با هزینه 600 میلیون ریالی آغاز شد. حالا 11 سال از آن تاریخ می گذرد اما داربست هایی که از آن موقع نصب شده اند، هم‎چنان روی ایوان این بنای تاریخی در میدان «نقش جهان» اصفهان جا خوش کرده و انگار خود به بخشی از آثار تاریخی مجموعه تبدیل شده اند.

مردم، گردش گران و دوست داران میراث فرهنگی اصفهان سال ها است این داربست ها را می بینند و هنوز خبری از پایان پروژه مرمت این بنای تاریخی نیست.

علاوه بر این، مرمت کاران بنا، سه ردیف آخر خشت های به کار رفته در کف ایوان ستون دار بنا را که مشرف به مرکز میدان است، بیرون آورده و پایه های داربست های خود را در آن محکم کرده اند. از سویی دیگر، آن چه بیش از پیش عجیب می نماید، تخریب این خشت های تاریخی است به گونه ای که برای اصلاح دوباره این وضعیت باید از مصالحی جدید و تازه کمک گرفت. این بخش از بنا در زمان شاه عباس دوم صفوی ساخته شده بود.

اولین دوره مرمت عمارت عالی قاپو در سال 40 خورشیدی توسط گروهی از مرمت کاران و کارشناسانی از کشور ایتالیا انجام شد و قرار بود دور جدید مرمت توسط کارشناسان اداره میراث فرهنگی اصفهان، در ادامه آن مرمت اولیه باشد.

12 ستون از 18 ستون عمارت عالی قاپو در سال 40 توسط کارشناسان ایتالیایی مرمت شد و مرمت کاران ایرانی طرح، مرمت شش ستون دیگر را در دست داشتند. علاوه بر این، پیمان کاران این پروژه، مرمت 160 متر از ایوان این اثر تاریخی شامل ستون ها، سقف و خرپشته ها را نیز به عهده دارند که هم چنان و پس از 11 سال، این کار ادامه دارد.

بر اساس طرح مرمت کاران این پروژه برای حفظ ستون های چوبی این عمارت، داخل آن ها آهن کار گذاشته شده است. برای این کار و به دلیل نیاز برای تهیه بستر، پی قوی بخش هایی از کف ایوان ستون دار شکافته و خشت های آن تخلیه شده است.

کارشناسان اداره میراث اصفهان البته می گویند در فاز اول مرمت که در محور شمالی میدان نقش جهان به سمت بازار «قیصریه» بود، داربست‌ها جمع شده و وسط ایوان نیز تقریباً عملیات مرمت به پایان رسیده است و داربست‌های این قسمت نیز جمع‌آوری شده اند.

اما با این وجود، هنوز بخش عمده اصلی این داربست ها هم چنان در ایوان عالی قاپو مانده اند و گردش گران باید از میان میله های این داربست ها به سقف بنا و یا دیگر محوطه های میدان نقش جهان مانند «مسجد شاه» و یا «مسجد شیخ لطف الله» نگاه کنند.

کاخ عالی قاپو‌ را در گذشته «دولت‎خانه‌ مبارکه‌ نقش‌ جهان» یا «قصر دولت‎خانه» می‌خواندند. این بنا نمونه‌ای از معماری‌ کاخ‌های‌ دوران  صفوی است‌ ‌که با مینیاتورهای‌‌ «رضاعباسی‌« نقاش‌ معروف‌ شاه‌عباس‌، نقاشی‌های‌ گل‌ و بوته‌، شاخ‌ و برگ‌، اشکال‌ وحوش‌ و طیور و گچ‌ بری‌های زیبا‌ به‌ شکل‌ انواع‌ جام‌ در اتاق‌ها و دیوارهای آن تزیین شده است.

بناى اصلى عالى قاپو از شش طبقه تشکیل شده و در طرفین در ورودى عمارت، دو سکوى سنگى وجود دارد. کتیبه‏ اى نیز در بالاى این در قرار گرفته که قسمتى از آن با گذشت زمان از بین رفته است.

عالی‌قاپو به زبان ترکی به معنی «درگاه بلندساختمانی» است که در ورودی دولت‎خانه صفوی بوده ‌است. در ابتدا شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس اول، طبقاتی به آن افزوده و در زمان شاه عباس دوم ایوان ستون دار آن ساخته شد.

این بنا در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبه روی مسجد شیخ لطف‌الله واقع شده‌ و ارتفاع آن 36 متر است.

بنای عالی قاپو با ارتفاعی حدود 36 متر تا کف بازار، بلندترین عمارت چند طبقه تا چند دهه اخیر در شهر اصفهان بوده‌ است. به دلیل اضافات و الحاقات، معماری در هر سو نمایی متفاوت دارد به طوری که از جلو بنا از میدان نقش جهان دو طبقه، از پشت ساختمان پنج طبقه، از طرفین بنا سه طبقه و با احتساب طبقه هم کف به عنوان اولین طبقه، در کل شش طبقه است.

کاخ عالی قاپو از اولین آثار تاریخ ایران است که به شماره 104 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.