مقصران اصلی آلودگی هوا چه کسانی هستند؟

خبر کوتاه است؛ کودک ۶ ساله او سرطان گرفته است. مادر از لحظه‌ای می‌گوید که این خبر را شنید و از روزهای پس از آن که به کندی سپری می‌شوند :«اول شبیه یک سرماخوردگی ساده بود اما بعد طول کشید؛ شد دو هفته. بی‌اشتهایی و تهوع هم اضافه شد. رفتیم دکتر،  آزمایش‌ و عکس نوشت. بعد هم گفت پسرم سرطان خون دارد. چهار سال است که گرفتار دکتر و دارو و شیمی درمانی هستیم.»

در حالی که هیچ آماری از افزایش ابتلا به سرطان‌ و یا میزان این بیماری در نقاط مختلف ایران یا حتی پایتخت در دسترس نیست، برخی معتقدند که آلودگی هوا یکی از دلایل اصلی ابتلای کودکان به سرطان است.

«وحید نوروزی»، مدیر مدیر وقت ستاد مرکزی معاینه فنی خودروها چهار سال پیش گفته است که احتمال ابتلا به سرطان میان کودکان ساکن در مناطق آلوده ۱۲ درصد بیش از سایر کودکان است.

 عضو هیات امنا و هیات مديره محك، «مردآویژ آل‌بویه» هم معتقد است ميزان ابتلا به سرطان در كودكان مناطق6 و يك تهران بيش تر از سایر نقاط است.

 به گفته «محمدرضا تابش»، رییس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی، روند افزایش سرطان در کودکان تا ۱۰ سال آینده شدت می‌گیرد و دلیل آن نیز بنزین تولید داخل است.

سرطان تنها یکی از بیماری‌های صعب‌العلاجی است که کودکان به دلیل تنفس در هوای آلوده به آن مبتلا می‌شوند.

روزنامه بهار در خبری اطلاع می‌دهد پزشکان و متخصصانی که در کارگاه تخصصی با موضوع وارونگی هوا در دی‌ماه سال گذشته شرکت داشتند از افزایش بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا گفته و اعلام کرده‌اند ۳۵ درصد کودکان تهرانی نشانه های آسم و آلرژی دارند که ناشی از آلودگی هوا است.

همان منبع در گزارشی دیگر به نقل از دکتر «منصور بهرامی»، فوق تخصص بیماری‌های کودکان می‌نویسد:« مهم ترین مشکلی که آلودگی هوا برای کودکان به‌وجود می‌آورد بیماری‌های تنفسی است.»

این متخصص می‌افزاید: «۵۰ درصد کودکانی که در روزهای آلوده به پزشکان مراجعه کرده‌اند به خاطر سرفه‌های مزمن بوده است.»

به گفته او، کودکان در مرحله‌ای از رشد هستند که سلول‌های مغزی‌ آن ها باید رشد کند. رشد این سلول‌ها نیاز به اکسیژن دارد اما هوای آلوده مانع از این می‌شود که اکسیژن لازم به مغز کودکان برسد و در چنین شرایطی، میزان کارآیی و یادگیری کودکان پایین می‌آید.»

 سینه‌ای که می‌سوزد

سردرد، احساس سوزش در چشم و قفسه سینه، تنگی نفس و حال تهوع با چند روز حضور در بسیاری از شهرهای ایران گریبان هر کس را می‌گیرد. در صورتی که حضور چند روزه به اقامت دائم بدل شود، آن احساس‌های ناخوشایند و گذرا به بیماری‌های مزمن و پایدار بدل می‌شوند.

 به گفته معاون فنی معاونت بهداشتی دانشکده علوم پزشکی تربت حیدریه، سرطان و آسم اثرات حضور طولانی مدت در معرض آلودگی هواست.

«نسرین» یکی از شهروندان تهرانی است که در سن ۵۴ سالگی عمل جراحی قلب باز را تجربه کرده است. پزشکان به او گفته‌اند یکی از دلایل ناراحتی قلبی‌ او، آلودگی هواست. او از تجربه خود می گوید:« بعد از عمل جراحی، پزشکان به من توصیه کردند که اخبار مربوط به آلودگی هوا را جدی بگیرم و در صورتی که اعلام شد شرایط هوا بحرانی است، از خانه بیرون نروم در غیر این صورت پیامدهای بدی در انتظارم است.»

او اضافه می‌کند:«اگر در روزهایی که در اخبار اعلام می‌شود هوا در شرایط ناسالم قرار دارد از خانه بیرون بروم، در قفسه سینه سوزش عجیبی را احساس می‌کنم و تمام روز حال تهوع دارم.»

 به گفته «محراب مرزبان»، مسوول کمیته تحقیقات انجمن جراحان قلب«مبتلایان به نارسایی قلبی در زمان آلودگی هوا، بیش تر از سایرین در معرض خطر قرار دارند.»

به گفته او، مراجعه افرادی که عمل قلب باز کرده‌اند به مراکز درمانی در روزهای آلوده  افزایش می‌یابد.

این عضو هیات مدیره انجمن جراحان قلب ایران حتی توصیه کرده که مردم دستگاه‌های بخور داشته باشند تا هوای داخل خانه را با رطوبت آن کمی تلطیف کنند.به بیانی دیگر، شهروندان حتی در خانه‌های‌ خود هم از تهدیدهای آلودگی هوا در امان نیستند.

اثرات مخرب و گسترده

اثرات مخرب آلودگی هوا فراتر از حد تصور است. عضو هيات مديره انجمن جراحان قلب ايران چندی پیش اعلام کرد میانگین سنی ابتلا به گرفتگی‌های عروقی قلب هشت تا ۱۰ سال پایین آمده و یکی از دلایل بروز این بیماری آلودگی هواست.

 به گزارش خراسان‌نیوز، در چهارمین کنگره بین‌المللی قلب و عروق خاورمیانه گفته شد افرادی که مبتلا به بیماری‌های نهفته قلبی و گرفتگی ۷۰ درصدی عروق هستند، به دلیل آلودگی هوا و نبود اکسیژن‌رسانی مناسب به قلب، این رقم به ۹۰ تا ۱۰۰ درصد می‌رسد و در نتیجه سکته‌های قلبی را سرعت می‌بخشد .

متخصصان هم چنین معتقدند آلودگی هوا احتمال بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. «محمد‌رضا محمد حسنی»، عضو هیات رییسه مرکز تحقیقات پیوند قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران به خبرگزاری دانشجویان ایران گفته است:«وجود ریزگردها در هوا احتمال بیماری‌های قلبی را تا ۱۳ درصد افزایش می‌دهند و در کوتاه مدت سبب بی‌نظمی در ضربان قلب، افزایش فشار خون، سرگیجه و سردرد می‌شوند.»

 سوء هاضمه، افزایش پرخاش گری و از دست دادن هوشیاری در زمان رانندگی و تصادفات ناشی از آن را برخی متخصصان با افزایش میزان آلاینده‌های هوا در ارتباط می‌دانند.

بر اساس گزارشی که سازمان جهانی بهداشت با مطالعه بر روی ذرات معلق )کوچک تر از ۱۰ میکرون) در سال ۲۰۱۱ منتشر کرده است، تهران در رده پانزدهم شهرهای ایران قرار می‌گیرد. اهواز، سنندج، کرمانشاه، یاسوج، ارومیه، قم، خرم‌آباد، ایلام، بوشهر، کرمان، قزوین، اصفهان، همدان و اراک در این لیست پیش از تهران قرار دارند و ذرات معلق  تنها در سه شهر مشهد، تبریز و شیراز از تهران کم تر است.

 بدین ترتیب، آلودگی‌هوا دیگر مختص به پایتخت نیست و ساکنان بسیاری از شهرهای ایران از این معضل رنج می‌برند اما هیچ آمار دقیقی از وضعیت آن ها و رنجی که متحمل می‌شوند در دسترس نیست.

گزارش سازمان جهانی بهداشت در حالی منتشر  شد که برخی از مسوولان حکومتی هم چنان سعی دارند آمار ناشی از مرگ و میرها بر اثر آلودگی هوا را زیر سوال ببرند و با نظرات متفاوت و گاه متناقض، سرپوشی روی کاستی‌ها و سوءمدیریت‌ها بگذارند .

گزارش دیگری که مقامات دولتی آن را تایید نکرده‌اند، نشان می‌دهد روزی ۳۱۰ نفر از ساکنان پایتخت جان خود را به دلیل کیفیت ناسالم هوا از دست می‌دهند. اما اطلاعات دقیق‌تری از کیفیت هوای سایر شهرهای ایران و میزان بیماری‌ها یا مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در دست نیست. با این حال، ثابت شده است که خودروها یکی از مهم ترین عوامل اصلی آلودگی هوا هستند و مهم‌تر آن که نه تنها خودروهای تولید داخل غیراستاندارد هستند و در فضایی غیررقابتی به مشتریان تحمیل می‌شوند که بنزین تولید داخل ظرف دو سال گذشته غیراستاندارد و به شدت آلوده‌کننده بوده است.

بیش از ۱۸ سال از تصویب قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا می‌گذرد. بسیاری از اقداماتی که گاه و بی‌گاه برای مهار آلودگی هوا به کار گرفته می‌شد در سال ۱۳۷۸ متوقف یا معطل شدند.

گزارش‌های منتشر شده نشان می‌دهند آلودگی گازوییل توزیعی در ایران هزار برابر حد استاندارد است. هم چنین دولت قانون استقرار صنایع در شعاع ۱۲۰ کیلومتری تهران را لغو و دو سال بعد اعلام کرد که ایران از نظر بنزین به خودکفایی رسیده است؛ بنزینی که به گفته یکی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، هم پرهزینه‌تر است و هم خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.  

افزون بر این، مدت اعتبار معاینه فنی خودروها با تصویب مجلس شورای اسلامی، از یک سال به سه سال افزایش پیدا کرد. این قانون بیش از آن که به نفع مردم و مصرف‌کنندگان باشد، حمایتی پنهانی از خودروسازانی است که محصولاتی بی‌کیفیت روانه بازار می‌کنند.

پرسش این است که چه کسانی از خودروسازان داخلی با انحصاری کردن بازار حمایت می‌کنند و کدام یک از مسوولان حکومتی پاسخ گو هستند که به جای بنزین با کفیت، محصولی غیراستاندارد در اختیار  شهروندان قرار می‌دهند؟ کدامیک از سازمان‌ها یا مدیران ارشد ایران مسوولیت افزایش بیماری‌های قلبی، تنفسی و سرطان‌ها را به عهده می‌گیرند و یا برای بهبود شرایط موجود گامی بر می‌دارند؟

در چنین شرایطی به نظر می‌رسد تنها راه برای رهایی از غول آلودگی هوا، مشارکت همگانی است. سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند با آگاهی‌رسانی و جلب حمایت مردم، نقشی کلیدی داشته باشند؛ مردم را از حقوق‌ خود آگاه کنند، هزینه‌های سهل‌انگاری و سوء مدیریت حاکمیت را با طرح شکایت‌های حقوقی بالا ببرند و روش‌های استفاده بهینه از سوخت و خودرو را آموزش بدهند.